کلاب فوت یا پاچنبری یکی از ناهنجاری‌های مادرزادی پا است که اگر به موقع تشخیص داده و درمان نشود، می‌تواند روی راه رفتن طبیعی کودک و حتی کیفیت زندگی او در آینده تاثیر بگذارد. شاید در نگاه اول نگران کننده به نظر برسد، اما خبر خوب این است که با پیشرفت‌های پزشکی امروز، پاچنبری به خوبی قابل درمان است. اگر شما هم به دنبال اطلاعات دقیق و علمی درباره این عارضه هستید، ادامه این مقاله می‌تواند تمام سؤالات ذهن‌تان را پاسخ دهد و راهنمایی کامل برای تصمیم‌گیری‌های درست در مسیر درمان باشد.
کلاب فوت یا پاچنبری چیست؟
کلاب فوت یک ناهنجاری مادرزادی در ساختار پا است که در آن کف پا به سمت داخل و پایین چرخیده است. این وضعیت در زمان تولد مشخص می‌شود و ممکن است یکی یا هر دو پا را درگیر کند. در پاچنبری، عضلات، تاندون‌ها و استخوان‌های پا به طور غیرطبیعی رشد می‌کنند و باعث می‌شوند پای نوزاد شکل غیرعادی داشته باشد.
این عارضه به صورت ظاهری کاملا قابل تشخیص است و برخلاف ظاهر نگران کننده‌اش، در بیشتر موارد با درمان‌های مناسب مانند روش پونستی، گچ‌گیری سریالی، یا در موارد خاص جراحی، قابل اصلاح است. اگر درمان به موقع آغاز شود، کودک می‌تواند رشد طبیعی داشته باشد و در آینده بدون مشکل راه برود.
پاچنبری درد ندارد، اما در صورت عدم درمان، می‌تواند باعث مشکلات حرکتی، درد در بزرگسالی و محدودیت در فعالیت‌های روزمره شود. به همین دلیل، آگاهی از این اختلال و پیگیری درمان از همان ماه‌های اولیه تولد اهمیت زیادی دارد.
چرا کودکان دچار پاچنبری می‌شوند؟
پاچنبری یا کلاب فوت یک ناهنجاری مادرزادی است، یعنی نوزاد از زمان تولد با این مشکل به دنیا می‌آید. علت دقیق این عارضه هنوز به طور کامل مشخص نشده، اما تحقیقات نشان می‌دهد که مجموعه‌ای از عوامل ژنتیکی، محیطی و رشدی می‌توانند در بروز آن نقش داشته باشند.
عوامل ژنتیکی
یکی از مهم‌ترین دلایل پاچنبری، زمینه‌های ارثی و ژنتیکی است. اگر یکی از والدین یا بستگان نزدیک کودک در نوزادی دچار پاچنبری بوده باشند، احتمال اینکه کودک هم با این مشکل متولد شود افزایش می‌یابد.
مشکلات هنگام رشد جنین
گاهی اوقات در دوران بارداری، اختلال در رشد عضلات، تاندون‌ها یا استخوان‌های پا ممکن است باعث شکل‌گیری نادرست پا شود. این مشکل ممکن است به دلیل کاهش مایع آمنیوتیک، رشد نامتقارن رحم یا وضعیت غیرعادی قرارگیری جنین در رحم ایجاد شود.
اختلالات عصبی–عضلانی
در برخی موارد، پاچنبری می‌تواند با بیماری‌های عصبی–عضلانی مانند اسپینا بیفیدا (باز بودن نخاع) یا دیستروفی عضلانی همراه باشد. در این حالت، مشکل پا تنها یکی از علائم یک اختلال وسیع‌تر در سیستم عصبی یا عضلانی بدن است.
قرارگیری نامناسب پا در رحم
گاهی بدون وجود مشکل ژنتیکی یا عصبی، تنها به دلیل فضای محدود یا موقعیت غیرعادی پا در رحم مادر، فرم پا به‌درستی شکل نمی‌گیرد و کودک با پاچنبری متولد می‌شود. این نوع پاچنبری خفیف‌تر است و با گچ‌گیری ساده به خوبی اصلاح می‌شود.
بیشتر بخوانید: صافی کف پا در کودکان چگونه درمان می‌شود؟
روش‌های درمان پاچنبری چگونه‌اند؟
پاچنبری یا کلاب فوت یکی از ناهنجاری‌های مادرزادی پا است که بدون درمان خودبه‌خود اصلاح نمی‌شود. به همین دلیل، درمان باید در همان روزهای ابتدایی زندگی نوزاد آغاز شود. تشخیص دقیق نوع و شدت پاچنبری با کمک عکس برداری انجام می‌شود و پزشک بر اساس نتایج، مناسب‌ترین رویکرد درمانی را انتخاب می‌کند.
درمان این اختلال از روش‌های غیرجراحی مثل گچ‌گیری و بریس آغاز می‌شود و در موارد شدیدتر یا مقاوم، ممکن است جراحی ضروری باشد. در برخی شرایط نیز ترکیبی از روش‌های غیرتهاجمی و جراحی به کار می‌رود. در ادامه، مهم‌ترین راه‌های درمان پاچنبری را بررسی می‌کنیم:
روش پونستی؛ استاندارد طلایی درمان پاچنبری
یکی از موثرترین و پرکاربردترین روش‌های درمانی پاچنبری، روش پونستی (Ponseti Method) است. بهترین زمان برای شروع این روش، بلافاصله پس از تولد است. در این روش با حرکات کنترل شده، ماساژ و اصلاح تدریجی پاها، پای نوزاد به وضعیت طبیعی نزدیک می‌شود. پس از هر اصلاح، پا گچ گرفته می‌شود تا در همان حالت باقی بماند.
گچ‌گیری تدریجی
در مرحله گچ‌گیری، پا از نوک انگشتان تا بالای زانو درون گچ قرار می‌گیرد. این فرآیند بین ۴ تا ۶ هفته به‌صورت متوالی انجام می‌شود و هر هفته گچ تعویض شده و اصلاح جدیدی صورت می‌گیرد. در این مدت، والدین باید دقت داشته باشند که انگشتان پای نوزاد همیشه بیرون از گچ باقی بمانند. در صورت مشاهده هرگونه لغزش یا تغییر در وضعیت گچ، باید سریعا به پزشک اطلاع دهند.
آزادسازی تاندون آشیل (تنوتومی)
در بیشتر موارد، پس از اتمام دوره گچ‌گیری، نوزاد نیاز به یک جراحی کوچک به نام تنوتومی دارد. در این روش ساده و بدون نیاز به بخیه، تاندون آشیل با یک برش ظریف آزاد می‌شود تا پا انعطاف بیشتری پیدا کند. تاندون بعد از مدتی به طور طبیعی با طول بیشتر ترمیم می‌شود.
استفاده از بریس برای جلوگیری از عود
پس از اصلاح اولیه، بریس مخصوص پاچنبری برای حفظ فرم صحیح پا ضروری است. این بریس از دو کفش و یک میله متصل بین آن‌ها تشکیل شده و باید طبق برنامه مشخصی توسط نوزاد پوشیده شود. در سه ماه اول، استفاده از بریس باید ۲۳ ساعت در روز باشد و سپس به مرور زمان و با رشد کودک، مدت استفاده کاهش پیدا می‌کند. رعایت این برنامه تا ۴ یا ۵ سالگی اهمیت زیادی دارد و از برگشت مشکل جلوگیری می‌کند.
روش فرانسوی؛ درمان تدریجی با فیزیوتراپی
در موارد خفیف‌تر پاچنبری، روش فرانسوی یا فیزیوتراپی عملکردی نیز می‌تواند موثر باشد. در این روش، فیزیوتراپ حرکات کششی و ماساژهای خاصی را به طور منظم روی پای نوزاد انجام می‌دهد. پس از آن، موقعیت اصلاح شده پا با چسب یا آتل حفظ می‌شود. در ادامه، والدین تحت آموزش قرار می‌گیرند تا تمرینات را در خانه انجام دهند. در برخی موارد، آزادسازی تاندون آشیل در کنار این روش هم ممکن است انجام شود.
جراحی؛ راه‌حل نهایی در موارد مقاوم
اگر روش‌هایی مانند پونستی یا درمان فرانسوی پاسخ ندهند، جراحی آخرین گزینه است. این جراحی قبل از شروع راه رفتن کودک (حدود ۶ تا ۹ ماهگی) انجام می‌شود. در جراحی، رباط‌ها و تاندون‌های سفت و کوتاه آزاد می‌شوند و گاهی استخوان‌ها با پیچ یا پین در وضعیت صحیح نگه داشته می‌شوند. اگرچه جراحی می‌تواند ظاهر پا را بهبود دهد، اما تضمین کاملی برای عدم بازگشت مشکل وجود ندارد و ممکن است کودک در آینده به جراحی‌های تکمیلی نیاز داشته باشد.
بیشتر بخوانید: آیا پای پرانتزی بر قد کودکان تاثیر می‌گذارد؟
خطرات و عوارض درمان نکردن پا چنبری
در دوران نوزادی، پاچنبری دردناک نیست؛ زیرا کودک هنوز شروع به راه رفتن نکرده و فشاری روی پاهایش وارد نمی‌شود. اما با آغاز راه رفتن و قرار گرفتن وزن بدن روی پاها، علائم ناراحتی و درد کم‌کم ظاهر می‌شوند. در صورت عدم درمان به موقع یا ناقص این عارضه، پاچنبری می‌تواند منجر به مشکلات متعددی در آینده شود، از جمله:
- کاهش شدید توانایی حرکتی
- مشکل در راه رفتن طبیعی
- سختی در پوشیدن کفش‌های معمولی
- درد مزمن در ناحیه پا، مچ، زانو، لگن یا حتی کمر
- بروز مشکلات مفصلی و ناهنجاری‌های ساختاری
- ایجاد پینه و آسیب‌های پوستی به دلیل فشار مداوم روی بخش‌های غیرطبیعی پا
اهمیت تشخیص زودهنگام و درمان موثر پاچنبری در دوران نوزادی، جلوگیری از این عوارض جدی در آینده است.
سخن پایانی
به طور کلی، پاچنبری اگرچه در ابتدا ممکن است مشکل جدی به نظر نرسد، اما در صورت بی‌توجهی به درمان، می‌تواند مسیر زندگی کودک را به شدت تحت‌تأثیر قرار دهد. خوشبختانه، با پیشرفت‌های پزشکی و در دسترس بودن روش‌های موثر درمانی مانند روش پونستی یا فیزیوتراپی عملکردی، امکان اصلاح این ناهنجاری با موفقیت بالا وجود دارد. هرچه روند درمان زودتر آغاز شود، نتایج بهتر و عوارض کمتری در انتظار کودک خواهد بود. بنابراین اگر نوزاد یا کودک شما علائمی از پاچنبری دارد، مراجعه به یک متخصص ارتوپدی کودکان را به‌تعویق نیندازید تا قدم‌های اول زندگی او محکم، سالم و بی‌دردسر برداشته شود.