نرمی مفاصل در کودکان ممکن است در نگاه اول بی‌خطر به نظر برسد، اما وقتی کودک شما به طور مداوم از درد زانو، خستگی یا ضعف در حرکات شکایت می‌کند، اهمیت این موضوع بیشتر مشخص می‌شود. بسیاری از والدین تا زمانی که فرزندشان دچار مشکلات حرکتی جدی نشود، متوجه این اختلال نمی‌شوند. اگر می‌خواهید بدانید علت نرمی مفاصل چیست، چه علائمی دارد و آیا قابل درمان است یا نه، ادامه این مطلب می‌تواند راهنمای مفیدی برای شما باشد.
نرمی مفاصل در کودکان چیست؟
نرمی مفاصل در کودکان، حالتی است که در آن مفاصل بدن بیش از حد طبیعی انعطاف پذیر هستند. در این وضعیت، رباط‌ها (بافت‌های نگه دارنده مفصل) شل‌تر از حالت عادی عمل می‌کنند و همین موضوع باعث می‌شود کودک بتواند مفاصل خود را بیش‌ازحد خم یا کشیده کند. این انعطاف پذیری ممکن است در برخی موارد بدون علامت باشد، اما در بعضی کودکان می‌تواند باعث درد، خستگی، ضعف عضلانی یا حتی اختلال در حرکت و تعادل شود. نرمی مفاصل به طور کلی یک وضعیت مادرزادی یا ژنتیکی است، اما در مواردی هم می‌تواند با بیماری‌های زمینه‌ای همراه باشد که نیاز به بررسی تخصصی دارد.
بیشتر بخوانید: درمان پای پانتزی در کودکان
علائم نرمی مفصل در کودکان
علائم نرمی مفصل در کودکان ممکن است در سنین مختلف با شدت‌های متفاوتی ظاهر شوند. برخی از کودکان ممکن است تنها انعطاف پذیری بیش از حد داشته باشند و مشکلی حس نکنند، در حالی که برخی دیگر با علائم آزاردهنده‌ای مواجه می‌شوند. علائم شایع نرمی مفصل عبارت‌اند از:
- انعطاف پذیری بیش‌ازحد مفاصل: کودک می‌تواند زانو، انگشتان، آرنج یا سایر مفاصل را بیش از حد معمول خم کند.
- درد مفاصل: به خصوص بعد از فعالیت زیاد یا در پایان روز، در زانوها، مچ پا یا کمر.
- خستگی زودرس: کودک هنگام راه رفتن یا بازی کردن زودتر از دیگران خسته می‌شود.
- دررفتگی یا نیمه دررفتگی مکرر مفاصل: به دلیل شلی رباط‌ها، برخی مفاصل ممکن است به راحتی از جای خود خارج شوند.
- ضعف عضلانی: به خصوص در اندام‌های تحتانی.
- مشکل در انجام حرکات تعادلی یا هماهنگی حرکتی: مانند دویدن، بالا رفتن از پله یا دوچرخه سواری.
- کبودی‌های مکرر: به دلیل شل بودن بافت‌های نگه‌دارنده ممکن است آسیب پذیری افزایش یابد.
در صورت مشاهده این علائم در فرزندتان، بهتر است برای ارزیابی دقیق‌تر به متخصص ارتوپدی مراجعه کنید.
بیشتر بخوانید: شکستگی صفحه رشد چیست؟
علت نرمی مفاصل در کودکان چیست؟
علت نرمی مفاصل در کودکان به ساختار ژنتیکی و ارثی بدن کودک برمی‌گردد. در این شرایط، بافت‌های همبند بدن (مانند رباط‌ها) که وظیفه نگهداری مفاصل را بر عهده دارند، به‌طور طبیعی شل‌تر و کشسان‌تر از حد معمول هستند. این وضعیت در بسیاری از موارد ارثی است و اگر یکی از والدین سابقه نرمی مفصل داشته باشد، احتمال بروز آن در کودک بیشتر می‌شود.
عوامل دیگر نیز می‌توانند در ایجاد یا تشدید نرمی مفاصل نقش داشته باشند، از جمله:
- اختلالات بافت همبند مانند سندرم اهلرز-دانلوس یا مارفان
- تاخیر در رشد عضلات و رباط‌ها در برخی کودکان
- کم‌تحرکی یا ضعف عضلانی مادرزادی
- شرایط خاص بدنی و فرم اسکلت‌بندی خاص که ممکن است باعث کشیدگی بیشتر مفاصل شوند
در بسیاری از موارد، نرمی مفاصل مشکلی جدی ایجاد نمی‌کند، اما اگر با درد، خستگی یا مشکلات حرکتی همراه باشد، نیاز به بررسی و مداخله تخصصی دارد.
نحوه تشخیص شلی مفاصل در کودکان چگونه است؟
نحوه تشخیص شلی مفاصل در کودکان با بررسی علائم بالینی و ارزیابی دقیق انعطاف‌پذیری مفاصل انجام می‌شود. پزشک با معاینه فیزیکی شروع می‌کند و از آزمون‌هایی مانند امتیاز Beighton برای سنجش میزان شلی مفاصل استفاده می‌کند. این آزمون شامل بررسی انعطاف پذیری مفاصل مختلف مانند انگشت شست، آرنج، زانو و ستون فقرات است.
در کنار معاینه، پزشک ممکن است از والدین درباره علائمی مثل درد، خستگی، زمین خوردن‌های مکرر یا مشکلات حرکتی سوال کند. اگر احتمال وجود اختلالات زمینه‌ای (مانند سندرم‌های ژنتیکی) وجود داشته باشد، ممکن است آزمایش‌های تکمیلی مانند آزمایش خون یا تصویربرداری (مانند اشعه ایکس یا MRI) نیز تجویز شود.
در نهایت، تشخیص دقیق شلی مفاصل به بررسی کامل سابقه خانوادگی، وضعیت جسمی کودک و گاهی همکاری با متخصصان روماتولوژی یا ژنتیک بستگی دارد.
درمان نرمی مفاصل در کودکان
درمان نرمی مفاصل در کودکان به شدت علائم، سن کودک و علت زمینه‌ای بستگی دارد. در بسیاری از موارد که شلی مفصل بدون درد یا محدودیت حرکتی است، نیاز به درمان خاصی نیست و تنها آموزش صحیح حرکات بدنی به کودک کافی است. اما اگر نرمی مفصل با درد، ضعف عضلانی یا اختلال در عملکرد همراه باشد، اقدامات درمانی زیر انجام می‌شود:
فیزیوتراپی و حرکات اصلاحی
یکی از پایه‌های درمان نرمی مفاصل، توانبخشی عضلانی است. فیزیوتراپیست با طراحی یک برنامه تمرینی اختصاصی، به تقویت عضلات اطراف مفاصل کمک می‌کند تا مفاصل شل، پایداری بیشتری پیدا کنند. این تمرینات شامل حرکات کششی کنترل شده و تمرینات مقاومتی ملایم است که به مرور باعث کاهش درد، افزایش استقامت و بهبود عملکرد حرکتی کودک می‌شود.
آموزش سبک زندگی صحیح
به کودک و والدین آموزش داده می‌شود که از وضعیت‌های بدنی آسیب‌زا مثل چهارزانو نشستن طولانی، چرخاندن بیش‌ازحد مفاصل، یا انجام حرکات پرشی سنگین خودداری کنند. گاهی لازم است فعالیت‌هایی مانند ژیمناستیک یا رقص حرفه‌ای که فشار زیادی به مفاصل وارد می‌کند، محدود شود.
کفش طبی، بریس یا ارتز
اگر مفاصل تحتانی مانند زانو یا مچ پا دچار شلی زیاد باشند، ممکن است پزشک استفاده از کفش طبی، ارتزهای مخصوص یا بریس را پیشنهاد دهد. این وسایل به بهبود تعادل کودک، کاهش درد و پیشگیری از آسیب کمک می‌کنند.
درمان دارویی در صورت نیاز
در مواردی که کودک از درد مداوم یا التهاب مفاصل شکایت دارد، استفاده کوتاه مدت از داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (مثل ایبوپروفن) با تجویز پزشک ممکن است مفید باشد. همچنین در صورت وجود اختلالات زمینه‌ای، درمان اصلی متناسب با آن انجام می‌شود.
روان درمانی و حمایت روحی
برخی کودکان به دلیل تفاوت‌های بدنی، خستگی زودهنگام یا محدودیت در فعالیت‌ها، احساس ناراحتی یا اعتماد به نفس پایین پیدا می‌کنند. در این موارد، مشاوره با روانشناس کودک می‌تواند به کاهش اضطراب و تقویت روحیه کمک کند.
پیگیری منظم پزشکی
نرمی مفاصل در برخی کودکان ممکن است با رشد بهبود یابد، اما در برخی دیگر نیاز به پیگیری مداوم وجود دارد. معاینه‌های دوره‌ای توسط پزشک ارتوپد یا روماتولوژیست کودکان کمک می‌کند تا هر گونه تغییر یا پیشرفت علائم به موقع مدیریت شود.
سخن پایانی
نرمی مفاصل در کودکان اگرچه در نگاه اول ممکن است نگران کننده به نظر برسد، اما با آگاهی والدین، تشخیص زودهنگام و مراقبت‌های مناسب، به راحتی قابل کنترل است. بیشتر کودکان با رعایت توصیه‌های ساده، تمرینات فیزیوتراپی و حمایت خانواده می‌توانند بدون محدودیت رشد کرده و فعالیت‌های روزمره خود را بدون مشکل انجام دهند. اگر علائمی مانند درد، خستگی زیاد یا انعطاف پذیری غیرطبیعی در مفاصل فرزندتان مشاهده می‌کنید، حتماً برای بررسی‌های دقیق‌تر به پزشک مراجعه کنید تا از بروز مشکلات جدی‌تر در آینده پیشگیری شود.