شکستگی کف پا: علائم، انواع و درمان آن

شکستگی کف پا یکی از آسیب‌های شایعی است که می‌تواند راه رفتن و انجام فعالیت‌های روزمره را با مشکل مواجه کند. این آسیب بسته به شدت ضربه، ممکن است نیاز به گچ‌گیری، استفاده از کفش‌های مخصوص یا حتی جراحی داشته باشد. عدم توجه به درمان صحیح می‌تواند عوارضی مانند درد مداوم یا ناهنجاری در ساختار پا را به همراه داشته باشد. آگاهی از روش‌های درمانی و مراقبت‌های مناسب، تاثیر زیادی در جلوگیری از مشکلات طولانی‌ مدت خواهد داشت. برای آشنایی بیشتر با این شکستگی تا پایان مقاله با ما همراه باشید.

آناتومی پا و مچ پا

در ابتدا به تفاوت مچ پا و پا می‌پردازیم. به ناحیه‌ای که بین دو قوزک  داخلی و خارجی پا است، مچ پا می گویند. از این ناحیه رو به جلو تا نوک انگشت پا، پا نامیده می‌شود. داخل پا 26 استخوان داریم که بیشتر از 100 لیگامان و رباط این استخوان‌ها را به هم وصل می‌کنند. آناتومی پا سه ناحیه مهم دارد. در عقب پا استخوان تالوس و کالکانئوس یا همان پاشنه که وظیفه اصلی آن‌ها تحمل وزن و انتقال دهنده کل وزن بدن به کف زمین است. ناحیه بعدی میدفوت (midfoot) است که شامل 5 استخوان دیگر است که وظیفه اصلی آن‌ها برقراری تعادل هنگام راه رفتن و ایستادن است. در نهایت، در جلوی پا فورفوت (forefoot) را داریم که متاتارس‌ها و انگشتان را شامل می‌شوند که اسکلت بندی کف پا را دارند و تمام نیرو را به کف پا پخش می‌کنند.

متاتارس چیست و کجاست؟

5 استخوان متاتارس داریم که مرتبط با 5 انگشت پا هستند. دقیقا همان قسمت روی پا که از همه طرف توسط عضلات احاطه شدند. توجه داشته باشید که انحراف متاتارس‌ها است که باعث برخی از بیماری‌ها در کف پا مانند هالوکس والگوس، … و انگشت ماشه‌ای و سایر مشکلات کف پا می‌شود. سر متاتارس‌ها توسط رباط‌های خاصی به هم متصل هستند و اگر شکستگی یا آسیب در یکی از این سرها داشته باشیم، این درد به سمت بقیه سرها به مرور زمان گسترش پیدا می‌کند که متاتارسالژیا نامیده می‌شود.

انواع شکستگی استخوان کف پا

انواع و اقسام شکستگی در پا داریم. شکستگی انگشتان در متاتارس‌ها، شایع‌ترین این شکستگی‌ها است. این شکستگی می‌تواند از برخورد جسم سخت یا افتادن جسم سنگین روی پا باشد. شکستگی می‌تواند مانند یک خط ساده بدون جا به جایی باشد که همان اصطلاح مو برداشتن یا به صورت شکستگی چند استخوان به صورت کاملا خرد شده باشد. اگر فرد از ارتفاع زیاد و با پا فرود بیاید احتمالا شکستگی تالوس و کالکانئوس اتفاق می‌افتد. سایر آسیب‌های ورزشی یا تصادفات و سایر آسیب‌ها، استخوان‌های میدفوت یا استخوان‌های جلوی پا آسیب می‌بینند.

علائم شکستگی استخوان کف پا

شکستگی پا مانند سایر نقاط بدن علائم عمومی دارد. این علائم شامل موارد زیر است:

• درد شدید
• تورم
• قرمزی
• کبودی
• سایر علائم بدیهی

برخی از علائم شکستگی مخصوص پا است که به آن معیارهای اتاوا می‌گویند. به عنوان مثال بیمار بیشتر از 10 قدم نتواند راه برود یا روی پای آسیب دیده وزن نگذارد. یا درد یا حساسیت استخوانی در لمس، زمانی که استخوان را لمس می‌کنید، استخوان درد بگیرد. در پشت قوزک داخلی و پشت قوزک خارجی، زیر انگشت کوچک یا سر متاتارس 5 و روی قسمت داخلی پا، اگر درد احساس شود به شکستگی پا اختصاص دارد. حتما توصیه می‌شود در چنین مواردی تصویربرداری از پا انجام دهید.

علت شکستگی متاتارس

معمولا شکستگی متاتارس‌ به دلیل برخورد یک جسم سنگین بر روی استخوان است و در تصادفات یا افتادن از ارتفاع این استخوان‌ها به تنهایی نمی‌شکنند. مگر در تصادفات خیلی شدید به صورت چند شکستگی همراه استخوان‌های دیگر کف پا در کنار آن شکستگی متاتارس نیز داریم. در نظر داشته باشید که اطراف متاتارس‌ها پر از لیگامان‌های مهم است و ممکن است شکستگی متاتارس به نوبه خود علائم زیادی ایجاد نکند و درد و عدم توانایی در وزن گذاری و راه رفتن ناشی از آسیب لیگامان باشد.

شکستگی کف پا چگونه درمان می‌شود؟

به طور معمول در اکثر شکستگی‌های کف پا نیاز به درمان با جراحی وجود ندارد. در این شکستگی‌ها درمان غیر جراحی انجام می‌شود. ساده‌ترین کار برای انگشتان، به ان گونه عمل می‌کنیم که انگشتی که شکسته شده را با انگشت سالم کنماری می‌بندیم. به طوری که یک پنبه بین آن‌ها وجود داشته باشد. سپس از بالا و پایین انگشت‌ها را با چسب ثابت نگه داریم. بین 4 تا 6 هفته مشکل انگشت برطرف شده و میتوانیم با آن راه برویم و نیاز به آتل هم ندارد.

در آسیب‌های لیگامانی در صورتی که ورم و آسیب شدید نباشد، در فردی که عادی بوده و ورزشکار حرفه‌ای نیست در فردی که در فصل مسابقات نیست و فردی که وزن خیلی زیادی ندارد می‌توانیم با درمان غیر جراحی به مدت زمان 2 تا 4 هفته با یک آتل و بی حرکتی درمان را انجام دهیم. در سایر شکستگی‌ها، اگر خط شکستگی خیلی جا به جا نشده باشد و شکستگی ساده باشد، درمان جراحی نیاز نیست. ولی سایر شکستگی‌ها اگر چند استخوان با هم باشد یا شدت شکستگی خیلی زیاد باشد، جا به جایی زیاد باشد و ظاهر پا کاملا عوض شده باشد به عنوان مثال قوس کف پا زیاد شده باشد یا پا خیلی صاف شده باشد لازم است که در چنین موارد درمان جراحی شکستگی پا را انجام دهیم.

مراقبت‌های بعد از شکستگی کف پا

• اقدام اولیه‌ای که بلافاصله بعد از آسیب انجام می‌دهیم شامل موارد زیر است:
• پا را به وسیله آتل، گچ یا آتل‌های موقت بی حرکت می‌کنیم.
• قرار دادن یخ بر روی ناحیه شکستگی، که این کار تا 24 ساعت تاثیرگذار است.
• برای جلوگیری از ایجاد ورم، بهتر است پا را بالا بگیریم.
• یکی از مشکلات شایع کف پا این است که اگر دچار ورم شود و در صورتی که این ورم خیلی زیاد شود دچار سندروم کمپارتمان می‌شود و احتمال دارد نیاز به جراحی باشد.
• در دو هفته اول مایعات به مقدار زیاد بنوشید.

اگر درمان غیرجراحی برای شما در نظر گرفته شد بهتر است که بین 2 تا 4 هفته از عصا استفاده کنید و پای شکسته شده را روی زمین نگذارید. در صورتی که وزن زیاد است یا نمی‌توانید به هر دلیلی با 2 عصا خیلی راه بروید، بهتر است که داروهایی که از لخته شدن خون جلوگیری می‌کنند مانند قرص‌ آسپرین، آپیراکس و حتی آمپول‌های دور شکمی، ضد درد، مسکن و ضد التهاب مصرف کنید.

همیشه به یاد داشته باشید که چه درمان جراحی بود چه غیرجراحی، چه ورم داشت چه نداشت، از تحرک غافل نشوید. به محض این که درد کم شد و ورم کاهش پیدا کرد، آتل را در مکانی امن باز کنید و به میزان کم پا را حرکت دهید تا خشکی بیش از حد در مفصل ایجاد نشود.

عوارض عدم درمان شکستگی کف پا

شایع‌ترین عارضه شکستگی‌های پا باقی ماندن یک درد مزمن و مبهم در پا است. به خصوص هنگام زیاد ایستادن، دویدن یا راه رفتن روی سطح ناهموار و همچنین در زنانی که کفش‌هایی با نوک تنگ یا پاشنه بلند استفاده می‌کنند.

وجود بدشکلی به خصوص در کف پا قوس کف پا است که ممکن است بیمار از نظر ظاهری اذیت کند و در آینده نیاز به درمان‌های دیگر داشته باشد.

ترمیم استخوان کف پا چقدر زمان می‌برد؟

برای آسیب های خفیف کف پا مانند اسپرین(sprain) یا استرین(strain) یا همان پیچ خوردن یا رگ به رگ شدن لیگامان‌ها و تاندون‌ها 2 تا 4 هفته بی‌حرکت بودن با آتل کافی است. در واقع ما به بدن فرصت میدهیم برای ترمیم التهاب یا پارگی‌های جزئی لیگامان‌ها و تاندون‌ها.

در شکستگی انگشتان پا نیز 2 تا 4 هفته بستن انگشت سالم کناری برای ترمیم کافی است و نیاز به آتل نیست و بیمار می‌تواند روی همان پا راه برود.

سایر استخوان‌ها اگر شکستگی ساده باشد و خرد شدگی نداشته باشد، بین 4 تا 6 هفته بی‌حرکتی در گچ یا آتل کافی است.

شکستگی استخوان تالوس ممکن است تا 12 هفته یا 3 ماه نیاز به گچ‌گیری یا آتل باشد. سایر استخوان‌ها در صورتی که شکستگی خرد باشد و تخت جراحی قرار بگیرند یک عددی بین 6 تا 8 هفته نیاز به درمان با بی‌حرکتی با آتل یا گچ و عدم وزن گذاری روی پا دارند.       

آیا افزایش سن احتمال شکستگی متاتارس را بیشتر میکند؟

بله، افزایش سن می‌تواند احتمال شکستگی متاتارس (استخوان‌های میانی کف پا) را بیشتر کند. با بالا رفتن سن، استخوان‌ها به‌ تدریج تراکم و استحکام خود را از دست می‌دهند که این مسئله خطر شکستگی را افزایش می‌دهد. پوکی استخوان یکی از عوامل اصلی در سالمندان است که باعث می‌شود استخوان‌ها در برابر فشارها و ضربات ضعیف‌تر شوند. همچنین، با افزایش سن، تعادل و هماهنگی بدن کاهش پیدا می‌کند که احتمال افتادن و آسیب‌های ناشی از آن را بیشتر می‌کند.

علاوه بر این، برخی از بیماری‌های مرتبط با سالمندی مانند آرتروز، دیابت و کاهش جریان خون در پاها نیز می‌توانند استخوان‌ها را مستعد آسیب ‌دیدگی کنند. بنابراین، تقویت استخوان‌ها از طریق تغذیه مناسب، ورزش منظم و پیشگیری از سقوط می‌تواند به کاهش احتمال شکستگی متاتارس در سنین بالا کمک کند.

سخن پایانی

شکستگی کف پا می‌تواند روند بهبودی پیچیده‌ای داشته باشد، اما با تشخیص دقیق و درمان مناسب، امکان بازگشت به فعالیت‌های روزمره وجود دارد. رعایت مراقبت‌های بعد از درمان، از جمله استراحت کافی، استفاده از وسایل کمکی در صورت نیاز و انجام تمرینات توان‌بخشی تحت نظر پزشک، نقش مهمی در تسریع روند ترمیم دارد. دکتر احمد همت یار، جراح و متخصص ارتوپدی، با تجربه در درمان آسیب‌های تروماتیک و شکستگی‌های استخوانی، می‌تواند بهترین روش درمانی را برای بهبود سریع‌تر و کاهش عوارض احتمالی ارائه دهد.