شکستگی کشکک زانو بر اثر ضربه مستقیم یا افتادن روی زانو اتفاق می‌افتد. این نوع شکستگی می‌تواند حرکت طبیعی پا را مختل کرده و فرد را برای مدتی از انجام فعالیت‌های روزمره یا ورزشی باز دارد. آشنایی با علائم، روش‌های تشخیص و درمان شکستگی کشکک زانو نقش مهمی در بهبود سریع‌تر و پیشگیری از عوارض بعدی دارد. در ادامه، به طور کامل به بررسی این نوع آسیب و راهکارهای درمانی آن می‌پردازیم.
شکستگی کشکک زانو چگونه رخ می‌دهد؟
شکستگی کشکک زانو اغلب نتیجه برخورد مستقیم زانو با سطح سخت است. زمانی‌که فرد هنگام افتادن با زانوی خم یا صاف روی زمین می‌نشیند، نیروی زیادی به استخوان کشکک وارد می‌شود. در این حالت، نه تنها احتمال ترک خوردگی یا خردشدگی استخوان وجود دارد، بلکه عضله چهارسر ران و تاندون‌های اطراف آن نیز ممکن است تحت فشار شدید قرار گرفته و آسیب ببینند.
در برخی موارد، ضربات ناگهانی ناشی از ورزش‌هایی مانند تنیس، بیسبال یا اسکواش که در آن‌ها ابزار سنگین یا پرتابی استفاده می‌شود، می‌توانند به زانو آسیب وارد کنند. تصادف‌های رانندگی نیز از دلایل رایج این نوع شکستگی هستند، مخصوصا زمانی‌که زانو به بخش‌هایی مانند داشبورد برخورد کند. سقوط از ارتفاع، چه در خانه و چه حین فعالیت‌هایی مانند کوهنوردی، نیز می‌تواند منجر به این آسیب شود.
از طرفی، وجود زمینه‌های بدنی مانند پوکی استخوان، تغذیه ناکافی، اختلالات استخوان سازی یا افزایش سن، توان تحمل ضربه را کاهش می‌دهد و احتمال شکستگی استخوان را بالا می‌برد حتی در برابر ضرباتی که ممکن است در حالت عادی آسیبی وارد نکنند.
انواع شکستگی کشکک زانو
شکستگی کشکک زانو بسته به شدت ضربه و محل آسیب دیده، انواع مختلفی دارد. هر نوع از این آسیب‌ها ویژگی‌های خاص خود را دارد و نیاز به بررسی و رسیدگی متفاوتی دارد. مهم‌ترین انواع شکستگی پاتلوفمورال عبارت‌اند از:
شکستگی پایدار
در این حالت، استخوان ترک خورده اما جابه‌جایی قابل‌توجهی بین قطعات وجود ندارد. ساختار کشکک تغییر نمی‌کند و قطعات شکسته‌شده همچنان در محل خود باقی می‌مانند. این نوع بر اثر ضربه‌های نه چندان شدید ایجاد می‌شود و اغلب درد و التهاب محدودی به همراه دارد.
شکستگی با جابه‌جایی کشکک
در این نوع، استخوان به دو یا چند قسمت تقسیم می‌شود و قطعات از محل اصلی خود فاصله می‌گیرند. این جابه‌جایی می‌تواند باعث مختل شدن کارکرد زانو و ایجاد درد شدید شود. در چنین شرایطی، قطعات شکسته‌شده ممکن است در اطراف مفصل حرکت کنند که این امر درمان را پیچیده‌تر می‌کند.
شکستگی باز
از شدیدترین حالت‌های آسیب به کشکک است که طی آن قطعات شکسته شده استخوان از پوست بیرون می‌زنند. در این شرایط، نه‌تنها استخوان دچار آسیب جدی شده بلکه بافت‌های اطراف نیز گرفتار پارگی یا له‌شدگی می‌شوند. این وضعیت، نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد چراکه احتمال ورود آلودگی و ایجاد عفونت در محل شکستگی بالاست. اگر رسیدگی به‌موقع انجام نشود، روند ترمیم به‌دلیل آسیب‌های هم‌زمان به استخوان و بافت‌های اطراف، زمان‌بر خواهد بود.
شناخت نوع شکستگی، اولین گام در تصمیم‌گیری درست برای درمان آن است. هر نوع آسیب‌دیدگی به کشکک می‌تواند پیامدهای متفاوتی داشته باشد که ارزیابی تخصصی برای جلوگیری از عوارض بعدی را ضروری می‌سازد.
علائم و نشانه های شکستگی کشکک زانو
هرچند درد و تورم شدید از نخستین نشانه‌های شکستگی کشکک زانو هستند، اما نوع و شدت علائم می‌تواند بسته به شکل آسیب متفاوت باشد.
در مواردی که کشکک دچار شکستگی باز یا ناپایدار شده باشد، درد تمام ناحیه زانو را درگیر می‌کند و فرد حتی با کوچک‌ترین حرکت در این ناحیه، دچار درد طاقت فرسا می‌شود. راه رفتن عملا غیرممکن شده و زانو دیگر توان تحمل وزن بدن را ندارد. این نوع آسیب اغلب با نشانه‌هایی مانند:
- تورم و کبودی واضح در جلوی زانو
- خونریزی در محل ضربه
- ناتوانی در بالا آوردن زانو یا حرکت دادن آن
همراه است.
در صورتی که شکستگی از نوع پایدار و بدون جا به جایی باشد، درد و تورم شدت کمتری دارد و علائم آزار دهنده‌تری دیده نمی‌شود.
اما اگر کشکک پس از ضربه جا به جا شده باشد، نشانه‌ها بلافاصله ظاهر می‌شوند. درد شدید همراه با تورم سریع زانو اتفاق می‌افتد و خم کردن مفصل دشوار یا غیرممکن می‌شود. در برخی موارد، با لمس ناحیه کشکک می‌توان یک فرورفتگی یا شیار را احساس کرد که نشان دهنده جدا شدن قطعات استخوانی از یکدیگر است.
شکستگی کشکک زانو چگونه درمان می‌شود؟
درمان شکستگی کشکک زانو بستگی به نوع و شدت شکستگی دارد و می‌تواند شامل روش‌های غیرجراحی یا جراحی باشد.
درمان بدون جراحی
زمانی که استخوان کشکک بعد از شکستگی از محل اصلی خود جا به جا نشده باشد، احتمال دارد نیازی به عمل جراحی نباشد. در چنین شرایطی، بهترین دکتر شکستگی استخوان با استفاده از آتل یا گچ، زانو را در وضعیت ثابت نگه می‌دارد تا استخوان‌ها بدون حرکت به هم جوش بخورند. این روش با هدف حفظ موقعیت مناسب قطعات آسیب دیده در طول زمان ترمیم انجام می‌گیرد.
بسته به نوع شکستگی، ممکن است اجازه داشته باشید تا مقدار کمی وزن روی پای آسیب دیده تحمل کنید. البته در برخی موارد لازم است تا چند هفته از هرگونه فشار به آن پرهیز شود. میزان محدودیت در این زمینه توسط پزشک مشخص می‌شود و با توجه به تصاویر رادیولوژی، برنامه مراقبتی تنظیم خواهد شد.
درمان جراحی شکستگی کشکک زانو
در مواردی که استخوان شکسته شده از حالت طبیعی خود خارج شده باشد، اغلب عمل جراحی پیشنهاد می‌شود. چرا که وقتی قطعات از هم فاصله می‌گیرند، چسبیدن مجدد آن‌ها دشوار شده و احتمال جوش نخوردن کامل وجود دارد. از سوی دیگر، فشار عضلات ران نیز می‌تواند باعث حرکت بیشتر تکه‌های استخوان شود و فرایند ترمیم را مختل کند.
اگر شکستگی بسته باشد و پوست اطراف زانو سالم باقی مانده باشد، پزشک توصیه می‌کند ابتدا زخم‌های سطحی و خراش‌ها ترمیم یابند. اما اگر شکستگی از نوع باز باشد، زمان زیادی برای صبر کردن وجود ندارد؛ چون احتمال آلودگی بالاست و جراحی در کمترین زمان ممکن انجام می‌گیرد.
در حین عمل، قطعات شکسته‌شده بررسی، تمیز و مرتب می‌شوند تا امکان اتصال مجدد آن‌ها فراهم گردد. در اکثر موارد، اصلاح استخوان طی همان جراحی اولیه صورت می‌گیرد.
تکنیک‌های جراحی متداول
نوع عمل بستگی مستقیم به مدل شکستگی دارد. پزشک پیش از جراحی، روند کار و هرگونه احتمال بروز مشکل را با بیمار مطرح می‌کند.
شکستگی دو تکه (عرضی)
این نوع شکستگی با استفاده از پیچ، میله و سیم‌هایی به شکل عدد ۸ به هم متصل می‌شود. این ساختار به گونه‌ای طراحی شده که تکه‌ها را فشرده نگه دارد تا فرآیند ترمیم با موفقیت انجام شود. در شکستگی‌های مرکز کشکک این تکنیک عملکرد قابل قبولی دارد، اما در مواقعی که قطعات بسیار ریز در بخش بالایی یا پایینی استخوان وجود دارند، چندان کاربردی نیست. گاهی نیز از ترکیبی از پیچ‌های کوچک و صفحات ظریف برای محکم کردن تکه‌ها استفاده می‌شود.
شکستگی‌های خرد شده
در برخی موارد، استخوان کشکک بر اثر ضربه به قطعات بسیار کوچک تقسیم می‌شود. این حالت بیشتر زمانی اتفاق می‌افتد که فرد پس از جدا شدن کشکک از محل خود، به زمین برخورد کرده و فشار مستقیم به زانو وارد شود. اگر اندازه تکه‌های شکسته آنقدر کوچک باشد که امکان اتصال مجدد آن‌ها وجود نداشته باشد، پزشک تصمیم به برداشت آن‌ها می‌گیرد. سپس، با ترمیم تاندون و اتصال آن به استخوان باقیمانده، ساختار زانو را حفظ می‌کند.
در صورتی که قسمت میانی کشکک دچار شکستگی گسترده‌ای شده باشد، ممکن است از ترکیب سیم و پیچ برای بازسازی آن بهره گرفته شود. گاهی نیز حذف بخش‌هایی از کشکک که دیگر قابل استفاده نیستند، به حفظ عملکرد مفصل کمک می‌کند. اگر شدت آسیب به حدی باشد که هیچ بخشی از کشکک قابل نگه‌داشتن نباشد، پزشک ممکن است تصمیم به خارج کردن کامل آن بگیرد، که این روش تنها در صورت ناتوانی سایر گزینه‌ها مدنظر قرار می‌گیرد.
سخن پایانی
در نهایت، انتخاب بهترین روش برای درمان شکستگی کشکک زانو، به نوع و شدت آسیب بستگی دارد. تشخیص دقیق و اقدام به‌موقع، می‌تواند روند ترمیم را هدفمند و موثر پیش ببرد. اگر دچار درد، ورم یا ناتوانی در حرکت زانو شده‌اید، مراجعه به پزشک متخصص اولین قدم درست است؛ چرا که درمان درست، از بروز مشکلات بلند مدت جلوگیری می‌کند و به بازیابی توان حرکتی زانو کمک می‌کند.