شکستگی مچ دست در کودکان یکی از رایج‌ترین آسیب‌هایی‌ست که والدین را نگران و کودکان را از بازی و فعالیت‌های روزمره دور می‌کند. تصور کنید کودک شما پس از یک زمین خوردن ساده ناگهان با درد شدید مچ دست روبه‌رو می‌شود در این لحظه چه باید کرد؟ آیا همیشه نیاز به گچ گرفتن است؟ چه علائمی را نباید نادیده گرفت؟ در این مقاله به همه سؤالات مهم درباره علائم، روش‌های تشخیص و درمان شکستگی مچ دست در کودکان می‌پردازیم.
چرا شکستگی مچ دست در کودکان اتفاق می‌افتد؟
شکستگی مچ دست در کودکان دلایل مختلفی دارد که در ادامه به آن‌ها می پردازیم:
زمین خوردن هنگام بازی یا دویدن
یکی از شایع‌ترین دلایل شکستگی مچ دست در کودکان، زمین خوردن است. کودکان هنگام افتادن به صورت غریزی دست خود را به سمت زمین دراز می‌کنند تا از بدنشان محافظت کنند. این واکنش طبیعی باعث می‌شود فشار زیادی به استخوان‌های مچ وارد شود. اگر شدت ضربه زیاد باشد یا زمین سخت و ناهموار باشد، احتمال شکستگی بسیار بالا می‌رود.
آسیب‌های ورزشی
فعالیت‌هایی مانند فوتبال، بسکتبال، اسکیت، دوچرخه سواری، پارکور یا ژیمناستیک، به‌ویژه اگر بدون نظارت یا تجهیزات ایمنی انجام شوند، می‌توانند باعث آسیب جدی به مچ دست شوند. افتادن روی دست یا برخورد شدید با سطح زمین یا دیگر بازیکنان می‌تواند باعث شکستگی شود.
تصادف با وسایل نقلیه سبک
برخورد کودک با وسایلی مثل دوچرخه، موتور چهارچرخ کودکانه، اسکوتر یا حتی واژگون شدن این وسایل هنگام استفاده، می‌تواند فشار ناگهانی و شدیدی به مچ دست وارد کند. این نوع حوادث به خصوص در کوچه‌ها، پارک‌ها یا خیابان‌های شلوغ بیشتر اتفاق می‌افتد.
افتادن از ارتفاع
بازی در مکان‌های مرتفع مانند تخت دوطبقه، سرسره‌های بلند، پله‌ها یا نرده‌ها همیشه با خطر افتادن همراه است. اگر کودک از ارتفاع سقوط کند و بخواهد با دست جلوی افتادن را بگیرد، فشار سنگینی به مچ وارد می‌شود که می‌تواند باعث شکستگی شود.
ضعف استخوان‌ها به دلیل کمبود ویتامین D یا کلسیم
در کودکانی که دچار فقر تغذیه‌ای هستند یا به دلایل ژنتیکی یا بیماری‌های زمینه‌ای، استخوان‌های ضعیف‌تری دارند، حتی ضربه‌های نسبتا خفیف هم می‌تواند باعث شکستگی شود. مصرف ناکافی شیر، لبنیات یا نبود نور آفتاب کافی از دلایل کاهش استحکام استخوان‌ها در کودکان است.
از کجا بفهمیم مچ دست کودک شکسته است؟
برای تشخیص اینکه آیا مچ دست کودک شکسته است یا نه، توجه به علائم و نشانه‌هایی که پس از آسیب ظاهر می‌شوند بسیار مهم است. در ادامه، علائم رایج شکستگی مچ دست در کودکان را برایتان آورده‌ام:
درد شدید و فوری در ناحیه مچ
اگر کودک پس از افتادن یا ضربه خوردن از درد شدید در ناحیه مچ شکایت کند، این می‌تواند یکی از نشانه‌های شکستگی باشد. درد با حرکت دادن دست یا فشار روی ناحیه بیشتر می‌شود.
تورم و التهاب
یکی از علائم اولیه شکستگی، ورم سریع اطراف مچ دست است. ناحیه آسیب‌دیده ممکن است قرمز، متورم و داغ‌تر از بقیه قسمت‌های بدن باشد.
تغییر شکل یا بدشکلی مچ
در بعضی موارد، شکستگی باعث می‌شود استخوان‌ها از جای خود حرکت کنند. اگر مچ دست کودک ظاهری غیرعادی، خم‌شدگی یا برجستگی غیر معمول پیدا کرده، احتمال شکستگی بسیار زیاد است.
ناتوانی در حرکت دادن دست یا انگشتان
اگر کودک نمی‌تواند انگشتان یا مچ خود را به‌خوبی تکان دهد یا در حرکت دادن دست دچار درد می‌شود، این علامت می‌تواند نشان‌دهنده آسیب یا شکستگی استخوان باشد.
صدای تق تق یا احساس ترک خوردن هنگام آسیب
برخی والدین یا خود کودک ممکن است هنگام حادثه صدایی مانند شکستن یا ترک خوردن بشنوند یا احساس کنند، که این نشانه روشنی از شکستگی است.
بی‌قراری و گریه مداوم کودک
کودکانی که نمی‌توانند دقیقا محل درد را توضیح دهند، ممکن است تنها از طریق بی‌قراری، گریه مداوم یا امتناع از حرکت دادن دست، ناراحتی خود را نشان دهند.
کبودی و تغییر رنگ پوست
بعد از گذشت چند دقیقه یا ساعت از ضربه، ممکن است در اطراف مچ دست کبودی یا لکه‌های بنفش‌رنگ ظاهر شود که نشان‌دهنده خون‌مردگی و آسیب داخلی است.
اگر حتی یکی از این علائم را در کودک خود مشاهده کردید، بهتر است بدون معطلی به پزشک مراجعه کرده و از عکس‌برداری (رادیولوژی) برای تشخیص دقیق استفاده کنید. در برخی موارد شکستگی‌های خفیف ممکن است بدون علامت‌های واضح باشند، بنابراین ارزیابی تخصصی بسیار ضروری‌ست.
روش‌های درمان شکستگی مچ دست در کودکان
ثابت سازی با گچ یا آتل
بعد از تشخیص شکستگی و تنظیم دقیق قطعات استخوانی (فراکچر / تراکچر)، پزشک برای ۴ تا ۶ هفته از گچ یا آتل استفاده می‌کند. این روش به‌طور کامل مچ را بی‌حرکت نگه می‌دارد تا استخوان در موقعیت درست جوش بخورد و کودک بتواند بدون درد استراحت کند. در این مدت حتما باید مراقب خشکی و تورم زیر گچ بود و در صورت احساس گزگز یا تنگی، سریعاً با پزشک تماس گرفت.
درمان جراحی
در شکستگی‌های باز، جابه‌جایی شدید قطعات یا شکستگی‌هایی که پایدارسازی غیرجراحی نتواند به درستی تراز را حفظ کند، ممکن است نیاز به عمل جراحی باشد. در این روش با استفاده از پین‌های فلزی، میله‌های درون‌استخوانی یا صفحات و پیچ‌های مخصوص، استخوان‌ها در موقعیت صحیح تثبیت می‌شوند. پس از جراحی نیز برای چند هفته آتل یا گچ سبک توصیه می‌شود تا محل جراحی محافظت شده و عفونت پیشگیری شود.
بیشتر بخوانید: جراحی شکستگی به روش باز چگونه است؟
مراقبت‌های دارویی
برای کاهش درد و شکستگی استخوان و التهاب در روزهای اول پس از آسیب یا جراحی، مسکن‌های ساده مثل استامینوفن یا ایبوپروفن تجویز می‌شود. مصرف دقیق دوز و فواصل زمانی طبق نسخه پزشک کمک می‌کند کودک درد کمتری تجربه کند و بتواند با آرامش بیشتری حرکت‌های اولیه مچ را آغاز نماید.
فیزیوتراپی و توان‌بخشی
پس از برداشتن گچ یا آتل، فیزیوتراپی نقش کلیدی در بازگرداندن دامنه حرکت، تقویت عضلات مچ و جلوگیری از خشکی مفصل دارد. تمرینات کششی ملایم و سپس حرکات مقاومتی زیر نظر فیزیوتراپیست به مرور به کودک کمک می‌کند تا مچ قوی‌تر و انعطاف‌پذیرتر شود.
پیگیری و ارزیابی دوره‌ای
برای اطمینان از جوش خوردن استخوان و رشد صحیح مچ، انجام رادیوگرافی در فواصل مشخص (مثلا ۲ تا ۳ هفته بعد از شروع درمان) ضروری است. مراجعه منظم به پزشک این فرصت را می‌دهد تا در صورت هرگونه تاخیر در ترمیم یا بروز عوارض مثل جابجایی مجدد، درمان را به موقع اصلاح کند.
مراقبت‌های بعد از درمان شکستگی مچ دست در کودکان
مراقبت‌های بعد از درمان شکستگی مچ دست در کودکان نقش بسیار مهمی در بهبود سریع و کامل دارند. در ادامه به مهم‌ترین نکات مراقبتی می پردازیم:
- حفظ بی‌حرکتی مچ دست با گچ یا آتل تا زمان توصیه شده توسط پزشک
- خشک و تمیز نگه داشتن پوست زیر گچ و خودداری از فرو کردن اشیاء نوک‌تیز
- بالا نگه داشتن دست هنگام استراحت برای کاهش تورم
- استفاده از کمپرس سرد به صورت موضعی در روزهای اول (با رعایت فاصله از پوست)
- مصرف منظم داروهای مسکن طبق نسخه پزشک برای کنترل درد
- جلوگیری از خیس شدن یا کثیف شدن گچ یا آتل
- پرهیز از فعالیت‌ها و بازی‌های پرتحرک تا زمان بهبودی کامل
- مراجعه منظم به پزشک برای معاینات دوره‌ای و عکس‌برداری
- شروع به موقع فیزیوتراپی برای بازگرداندن حرکت و تقویت مچ دست
سخن پایانی
شکستگی مچ دست در کودکان اتفاقی شایع اما قابل درمان است که با تشخیص به موقع و مراقبت‌های دقیق، می‌توان به بهترین نتیجه رسید. اهمیت رعایت نکات مراقبتی بعد از درمان و پیگیری منظم پزشکی، تضمینی برای بهبود کامل و بازگشت سریع کودک به فعالیت‌های روزمره است. اگر نشانه‌ای از درد یا تغییر شکل مشاهده کردید، هرگز در مراجعه به پزشک تعلل نکنید تا سلامت و رشد صحیح استخوان‌ها حفظ شود و کودک بدون دغدغه دوران بهبودی را پشت سر بگذارد.
سوالات متداول
جوش خوردن استخوان مچ دست در کودکان بین ۴ تا ۶ هفته طول می‌کشد، اما بسته به نوع شکستگی و سن کودک ممکن است کمی بیشتر یا کمتر باشد.
اگر درمان به موقع و صحیح انجام شود، تاثیر منفی روی رشد استخوان ندارد. اما در شکستگی‌های شدید یا درمان ناقص ممکن است مشکلاتی در رشد استخوان ایجاد شود.
استفاده از تجهیزات ایمنی هنگام بازی یا ورزش، آموزش نکات ایمنی به کودکان و مراقبت از محیط بازی می‌تواند به کاهش خطر شکستگی کمک کند.