شکستگی انگشت دست یکی از شایع‌ترین آسیب‌هایی است که ممکن است در اثر زمین خوردن، ضربه مستقیم یا حوادث ورزشی رخ دهد. هرچند کوچک به نظر می‌رسد، اما در صورت نادیده گرفتن یا درمان دیرهنگام، می‌تواند باعث درد طولانی مدت، کج شدن استخوان یا محدود شدن حرکت مفاصل شود. شناخت علائم اولیه و اقدام سریع برای تشخیص و درمان، از بروز مشکلات بعدی جلوگیری می‌کند. اگر انگشت شما بعد از ضربه دچار درد، تورم یا محدودیت حرکتی شده است، بهتر است آن را جدی بگیرید. در ادامه به آناتومی انگشت دست، علائم شگستگی انگست دست و درمان آن می پردازیم.
آناتومی انگشتان دست
دست انسان از مجموعه‌ای پیچیده و دقیق از استخوان‌ها تشکیل شده که امکان حرکت‌های ظریف و دقیق را فراهم می‌کند. در مجموع، ۲۷ استخوان در ساختار دست وجود دارد: هشت استخوان در ناحیه مچ که به آن‌ها کارپ (Carpal bones) گفته می‌شود، پنج استخوان در کف دست به نام متاکارپ (Metacarpal bones) و چهارده استخوان در انگشتان که با عنوان فالانکس (Phalanges) شناخته می‌شوند.
در هر انگشت به جز شست، سه بخش اصلی استخوانی وجود دارد. نوک انگشت که ناخن روی آن قرار دارد را دیستال فالانکس (Distal phalanx) می‌نامند. بخشی که پشت آن قرار دارد میانی فالانکس (Middle phalanx) و بخش سوم که به کف دست متصل می‌شود، پرگزیمال فالانکس (Proximal phalanx) است.
این سه بخش با یکدیگر و با استخوان کف دست متصل می‌شوند. برای هر انگشت، یک استخوان متاکارپ در کف دست وجود دارد که ساختار اصلی آن ناحیه را تشکیل می‌دهد. بنابراین کف دست، از پنج استخوان متاکارپ ساخته شده است.
شست ساختار متفاوتی دارد و تنها از دو استخوان فالانکس تشکیل شده است: دیستال و پرگزیمال. این دو قسمت توسط مفصل به هم متصل شده‌اند و استخوان پرگزیمال نیز به متاکارپ شست وصل می‌شود. این تفاوت باعث می‌شود حرکت‌های شست نسبت به سایر انگشتان متفاوت و کاربردی‌تر باشد.
انواع شکستگی انگشت دست
شکستگی انگشت دست در شکل‌ها و شرایط مختلفی دیده می‌شود و هر کدام ویژگی‌های خاص خود را دارند که بر شیوه درمان تأثیر می‌گذارند.
یکی از انواع ساده، شکستگی خطی است. در این حالت، استخوان انگشت دچار ترک یا شکستگی سطحی می‌شود اما اجزای آن در جای خود باقی می‌مانند. در مقابل، شکستگی‌هایی وجود دارند که همراه با چند تکه شدن استخوان و جا‌به‌جایی قطعات هستند که اغلب نیاز به اقدام جدی‌تری مانند جراحی شکستگی دارند.
شکستگی‌هایی که در اثر پیچ خوردگی ایجاد می‌شوند نیز دیده می‌شوند. این حالت زمانی اتفاق می‌افتد که انگشت در معرض نیروی چرخشی قرار بگیرد و استخوان به صورت مارپیچی دچار شکستگی شود.
شکستگی استخوان ممکن است در هرکدام از بندهای انگشت رخ دهد؛ بند انتهایی، میانی یا ابتدایی که به کف دست متصل است. گاهی محل شکستگی به مفاصل راه پیدا می‌کند و این مورد می‌تواند محدودیت‌های حرکتی جدی در آینده ایجاد کند.
در بعضی از موارد، ضربه‌های شدید مثل برخورد چکش یا گیر کردن انگشت بین در، باعث خرد شدن بند انتهایی می‌شود که نیاز به مراقبت و درمان دقیق‌تری دارد.
شکستگی‌ها را می‌توان به دو گروه باز و بسته هم تقسیم کرد. در نوع باز، پوست ناحیه آسیب دیده نیز پاره می‌شود و گاهی استخوان شکسته از پوست بیرون می‌زند. این وضعیت ممکن است با خطر عفونت همراه باشد. اما در نوع بسته، پوست آسیب نمی‌بیند و استخوان در زیر آن باقی می‌ماند.
نوع و محل شکستگی، شدت ضربه و شرایط بیمار، همگی بر تصمیم‌گیری در مورد درمان مناسب اثر دارند و باید توسط بهترین دکتر شکستگی استخوان بررسی شوند.
علت شکستگی انگشتان دست
شکستگی انگشت دست اغلب زمانی رخ می‌دهد که نیرویی شدید و ناگهانی به استخوان‌های ظریف این ناحیه وارد شود. یکی از دلایل پرتکرار، فعالیت‌های ورزشی است. در ورزش‌هایی مانند فوتبال، بسکتبال یا والیبال، تماس‌های شدید یا سقوط ناگهانی می‌توانند انگشت را در معرض فشار قرار دهند و آن را دچار آسیب کنند.
اتفاقات ساده و پیش پا افتاده در خانه هم می‌توانند زمینه‌ساز این آسیب باشند؛ مثلا وقتی انگشت بین در گیر می‌کند، شیئی سنگین روی آن می‌افتد یا دست هنگام انجام کارهای منزل به جایی برخورد می‌کند. حتی باز کردن درِ سفت یا فشار دادن یک ابزار ممکن است چنین آسیبی ایجاد کند.
کارهای فیزیکی سنگین نیز از دیگر دلایل رایج شکستگی انگشت به شمار می‌آیند، به‌ویژه در مشاغلی که با ابزارآلات مکانیکی، دستی یا صنعتی سر و کار دارند. کار با چکش، دریل، اره یا سایر ابزارها بدون دقت کافی، احتمال آسیب را بالا می‌برد.
در برخی موارد، ضعف ساختار استخوانی نیز زمینه این آسیب را فراهم می‌کند. برای مثال، افرادی که با مشکل پوکی استخوان مواجه هستند، حتی با ضربات نسبتا خفیف هم ممکن است دچار شکستگی شوند.
در نهایت، رعایت نکات ایمنی در محل کار، حین ورزش یا حتی در کارهای ساده روزمره، می‌تواند از بسیاری از این آسیب‌ها جلوگیری کند. توجه به سلامت استخوان‌ها و محافظت از دست‌ها، راهی مطمئن برای دور ماندن از آسیب‌های ناگهانی است.
شکستگی انگشت دست چه علائمی دارد؟
شکستگی انگشت دست علائمی دارد که بلافاصله پس از آسیب ظاهر می‌شوند و نباید نادیده گرفته شوند. یکی از اولین نشانه‌ها، درد شدید در محل آسیب دیده است. این درد ممکن است ناگهان آغاز شود و با کوچک‌ترین حرکت، بیشتر خود را نشان دهد. شدت درد به حدی می‌رسد که انجام کارهای ساده با دست دشوار یا حتی غیرممکن می‌شود.
تورم انگشت نیز خیلی زود ظاهر می‌شود. ناحیه اطراف محل شکستگی باد می‌کند و به دنبال آن، کبودی و تغییر رنگ دیده می‌شود. این کبودی ناشی از خونریزی زیر پوست است و گاهی ممکن است به مرور به رنگ‌های تیره‌تر تبدیل شود.
در بسیاری از موارد، فرد دیگر نمی‌تواند انگشت آسیب دیده را تکان دهد یا به راحتی آن را خم و راست کند. این ناتوانی در حرکت، یکی از نشانه‌های مهم شکستگی است، به خصوص اگر استخوان شکسته کمی جابه‌جا شده باشد.
شنیدن صدای خاصی در زمان بروز حادثه، مثل صدای ترکیدن یا شکست، نیز ممکن است رخ دهد. گاهی هم فرد دچار بی‌حسی در ناحیه انگشت می‌شود؛ حالتی که می‌تواند از آسیب دیدن اعصاب اطراف محل شکستگی خبر دهد. تمامی این علائم نیاز به بررسی دقیق توسط پزشک دارند تا از آسیب‌های بیشتر جلوگیری شود.
شکستگی انگشت دست را چگونه تشخیص دهیم؟
برای تشخیص شکستگی انگشت دست، ابتدا پزشک با دقت به شرح حال بیمار گوش می‌دهد. اطلاعاتی مثل نحوه وارد شدن ضربه، شدت آن و علائم اولیه کمک زیادی در شناسایی مشکل دارند. سپس، معاینه شروع می‌شود که شامل بررسی دامنه حرکات انگشت، میزان درد و تورم، و ارزیابی حساسیت در ناحیه آسیب دیده است.
در مرحله بعد، از تصویربرداری استفاده می‌شود تا وضعیت استخوان‌ها با دقت بیشتری بررسی شود. یکی از رایج‌ترین روش‌ها، گرفتن عکس رادیولوژی (X-ray) است. این تصویر به پزشک نشان می‌دهد که استخوان دقیقا در کدام ناحیه شکسته شده، آیا قطعات استخوان جابه‌جا شده‌اند یا نه، و نوع شکستگی از چه نوعی است. در برخی موارد خاص، ممکن است نیاز به تصویربرداری دقیق‌تری مانند سی تی اسکن یا ام آر آی باشد.
درمان شکستگی انگشت دست به چه صورت است؟
درمان شکستگی انگشت دست بسته به محل آسیب، نوع شکستگی، میزان جابجایی و شرایط کلی بیمار توسط پزشک ارتوپد انتخاب می‌شود.
در بسیاری از مواردی که استخوان شکسته جابجا نشده، درمان با بستن انگشت آسیب دیده به انگشت کناری انجام می‌شود. این کار با استفاده از چسب‌های مخصوص صورت می‌گیرد و باید طوری انجام شود که مفاصل انگشتان همچنان قابل حرکت باشند. چسب مورد استفاده نباید حساسیت پوستی ایجاد کند و فشار آن نیز نباید زیاد باشد.
اگر قطعات استخوانی از جای خود خارج شده باشند، پزشک ابتدا آن‌ها را در موقعیت مناسب قرار می‌دهد. در صورتی که بعد از جااندازی، استخوان در جای خود باقی بماند، ممکن است آتل‌گیری موقت برای مدتی انجام شود تا استخوان در همان وضعیت باقی بماند.
حدود سه هفته زمان لازم است تا استخوان آسیب دیده خود را ترمیم کند. در این مدت، گاهی عکس برداری پیگیری انجام می‌شود تا از موقعیت درست استخوان اطمینان حاصل شود. اگر قطعات شکسته دوباره از جای خود خارج شوند، پزشک ممکن است از سیم یا پین برای ثابت نگه داشتن آن‌ها استفاده کند. این وسایل از طریق پوست وارد استخوان می‌شوند و به حفظ وضعیت مناسب کمک می‌کنند.
درمان شکستگی انگشت دست با جراحی
در برخی شکستگی‌های پیچیده مانند شکستگی‌های باز، مواردی که با آسیب‌های عصبی یا عروقی همراه هستند یا شکستگی‌هایی که شدت بیشتری دارند، ممکن است نیاز به جراحی شکستگی باز وجود داشته باشد. در این جراحی، پزشک استخوان‌ها را در محل مناسب قرار داده و با استفاده از ابزارهای فلزی مانند پین، پیچ یا پلاک ثابت می‌کند. پس از عمل نیز ممکن است دست برای مدتی در گچ قرار گیرد.
در آسیب‌های شدید بند انتهایی انگشت، مانند ضربه چکش یا گیر افتادن انگشت، استخوان ممکن است کاملا خرد شود. در این موارد، بیشتر تمرکز درمان بر مراقبت از بافت نرم و بستر ناخن است. گاهی اوقات ناخن از بستر خود جدا می‌شود یا زیر آن خون جمع می‌شود که نیاز به رسیدگی جداگانه دارد. این نوع شکستگی‌ها نیازی به بستن ندارند و با مراقبت مناسب به مرور زمان ترمیم می‌شوند.
بعد از آنکه دست از آتل خارج شد، ممکن است حرکت طبیعی انگشتان دچار محدودیت شود. برای بازگشت دامنه حرکتی، تمرین‌های خاصی توسط پزشک یا فیزیوتراپ آموزش داده می‌شود. انجام منظم این حرکات می‌تواند به برگشت کارایی انگشت کمک کند.
برای کاهش ناراحتی، داروهای مسکن و ضد التهاب نیز ممکن است توسط پزشک تجویز شود. در موارد شکستگی باز، توجه به تمیزی زخم، مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها و رعایت نکات بهداشتی از اهمیت زیادی برخوردار است. همچنین مصرف مواد غذایی حاوی کلسیم و ویتامین D می‌تواند به سلامت استخوان‌ها کمک کند.
چقدر طول می کشد انگشت دست جوش بخورد؟
جوش خوردن استخوان انگشت دست نسبتا سریع اتفاق می‌افتد و در بسیاری از موارد، طی سه تا چهار هفته اتصال اولیه استخوان‌ها برقرار می‌شود.
با این حال، در تصاویر رادیولوژی که پس از این مدت گرفته می‌شوند، ممکن است نشانه‌ای از این اتصال دیده نشود. به عبارت دیگر، عکس‌برداری پس از سه هفته تفاوت زیادی با تصاویر روز اول نشان نمی‌دهد و خط شکستگی همچنان مشخص باقی می‌ماند.
برای اینکه در تصویربرداری، اثری از خط شکستگی دیده نشود، ممکن است نیاز باشد سه تا شش ماه صبر کرد. در این مدت، ساختار استخوانی به مرور ترمیم می‌شود و ظاهر استخوان در رادیوگرافی به حالت طبیعی نزدیک‌تر خواهد شد.
با این حال، چسبیدن واقعی استخوان‌ها و پایدار شدن محل شکستگی که اجازه حرکت یا فشار را می‌دهد، ظرف چند هفته اولیه به وجود می‌آید. این ترمیم داخلی به گونه‌ای انجام می‌شود که استخوان دیگر به حالت قبل از شکستگی بازنگردد، حتی اگر در تصاویر پزشکی، تغییر خاصی مشاهده نشود.
بیشتر بخوانید: بهترین دارو برای جوش خوردن استخوان
عوارض عدم درمان شکستگی انگشت دست
شکستگی انگشت دست اگر به موقع و به درستی رسیدگی نشود، می‌تواند پیامدهای قابل توجهی به دنبال داشته باشد. یکی از این پیامدها، اتصال ناقص یا نادرست قطعات استخوانی است که ممکن است شکل ظاهری انگشت را تغییر داده و استفاده معمول از آن را دشوار کند. در برخی موارد، این وضعیت تنها با مداخلات درمانی پیشرفته مانند جراحی قابل اصلاح است.
در مواردی که شکستگی همراه با زخم باز باشد، خطر نفوذ میکروب‌ها به بافت داخلی انگشت افزایش پیدا می‌کند. چنین شرایطی می‌تواند منجر به عفونت شود که گاهی با داروهای ضدباکتری کنترل می‌شود، اما در برخی مواقع نیاز به شست‌وشوی زخم و خارج کردن بخش‌های آسیب دیده وجود دارد. اگر این وضعیت کنترل نشود، احتمال آسیب ماندگار به استخوان و بافت نرم وجود دارد.
ثابت نبودن محل شکستگی و درمان ناکافی می‌تواند باعث کاهش حرکت انگشت و خشکی مفصل شود. در این شرایط، استفاده از دست در کارهای روزمره برای فرد دشوار خواهد بود. تمرینات تخصصی و حرکات اصلاحی تحت نظر پزشک یا متخصص حرکات اصلاحی می‌تواند تا حدی محدودیت‌های حرکتی را کاهش دهد.
در موارد شدیدتر، ممکن است شکستگی منجر به فشار بر عصب‌ها یا رگ‌های اطراف شود. این مشکل با نشانه‌هایی مثل بی‌حسی، گزگز یا کاهش قدرت انگشت بروز پیدا می‌کند. برخی از این آسیب‌ها بدون نیاز به مداخله خاصی به مرور بهتر می‌شوند، اما در موارد خاص، پیگیری درمان‌های تخصصی برای ترمیم عصب لازم است.
سخن پایانی
در نهایت، شکستگی انگشت دست نیاز به توجه و درمان به موقع دارد تا از بروز عوارض جدی جلوگیری شود. مراجعه به پزشک و پیگیری دقیق درمان می‌تواند به جلوگیری از مشکلات بلند مدت کمک کند و به فرد امکان بازگشت به فعالیت‌های روزانه خود را بدهد. با رعایت دستورالعمل‌های پزشکی و انجام تمرینات حرکتی بعد از درمان، احتمال بازگشت کامل عملکرد انگشت بسیار بیشتر خواهد بود. از این رو، حفظ ایمنی و مراقبت دقیق از دست می‌تواند شما را از بروز مشکلات بزرگتر در آینده محافظت کند.