شکستگی اسکافوئید دست یکی از آسیب‌های شایع در ناحیه مچ دست است که به دنبال سقوط یا ضربه شدید به مچ دست رخ می‌دهد. این نوع شکستگی می‌تواند به دلیل پیچیدگی در تشخیص و درمان، مشکلاتی را برای فرد ایجاد کند. از آنجا که اسکافوئید یکی از استخوان‌های کلیدی مچ است، درمان نادرست یا تأخیر در تشخیص می‌تواند به بروز مشکلات طولانی مدت و کاهش عملکرد دست منجر شود. در این مقاله، به بررسی علائم، روش‌های تشخیص و درمان‌های موثر برای شکستگی اسکافوئید دست می‌پردازیم تا شما بتوانید بهترین تصمیم را برای درمان خود بگیرید.
شکستگی اسکافوئید چیست؟
شکستگی اسکافوئید به شکستگی استخوان اسکافوئید در مچ دست گفته می‌شود که یکی از شایع‌ترین آسیب‌ها در ناحیه مچ است. این شکستگی در اثر سقوط بر روی دست با مچ کشیده یا ضربه شدید به مچ رخ می‌دهد. استخوان اسکافوئید به دلیل موقعیت خاص خود در مچ دست و جریان خون محدود به برخی نواحیش، بهبودی کندی دارد.
آناتومی استخوان اسکافوئید
استخوان اسکافوئید یکی از هشت استخوان مچ دست است که به شکل قایق مانند بوده و در ناحیه پشت مچ قرار دارد. این استخوان بین رادیوس (استخوان ساعد) و سایر استخوان‌های مچ، مانند لانتوئید و تریکوئید، قرار می‌گیرد. اسکافوئید نقش مهمی در حرکت‌های مچ دست ایفا می‌کند و به دلیل موقعیت خاص خود، در معرض آسیب دیدگی و مشکلات درمانی قرار دارد.
علت شکستگی اسکافوئید
شایع‌ترین علت شکستگی اسکافوئید افتادن روی دست باز و کشیده است. زمانی که فرد هنگام زمین خوردن به طور ناخودآگاه دستش را دراز می‌کند تا جلوی ضربه را بگیرد، فشار زیادی به مچ وارد می‌شود و می‌تواند باعث شکستگی این استخوان شود. همچنین ضربات مستقیم به مچ دست، تصادفات رانندگی یا آسیب‌های ورزشی شدید هم از دیگر علل این نوع شکستگی هستند.
انواع شکستگی اسکافوئید
شکستگی‌های اسکافوئید انواع گوناگونی دارند و بر اساس عواملی مثل محل شکستگی، شدت آسیب و خطر بروز عوارض دسته بندی می‌شوند. آشنایی با این انواع برای تشخیص دقیق‌تر و انتخاب بهترین روش درمان اهمیت زیادی دارد. در ادامه رایج‌ترین انواع شکستگی اسکافوئید را معرفی می‌کنیم:
شکستگی قسمت میانی اسکافوئید (وست)
این ناحیه، باریک‌ترین قسمت اسکافوئید است و بیشترین فشار هنگام ضربه روی آن وارد می‌شود. به همین دلیل شایع‌ترین محل شکستگی است. اگر این شکستگی بدون جابه‌جایی باشد، با گچ درمان می‌شود؛ ولی در صورت جابه‌جایی ممکن است نیاز به جراحی باشد.
شکستگی قطب پروگزیمال اسکافوئید
این قسمت به استخوان ساعد (رادیوس) نزدیک‌تر است. جریان خون به این بخش ضعیف‌تر از سایر نواحی اسکافوئید است، به همین دلیل شکستگی پروگزیمال سخت‌تر جوش می‌خورد و بیشتر در معرض عوارضی مثل نکروز استخوان (مرگ بافت) قرار دارد. درمان این شکستگی نیاز به جراحی دارد
شکستگی قطب دیستال اسکافوئید
این شکستگی نزدیک به انگشتان دست رخ می‌دهد. چون خونرسانی در این ناحیه بهتر است، استخوان سریع‌تر و راحت‌تر جوش می‌خورد. اغلب موارد دیستال را می‌توان با گچ درمان کرد و به جراحی نیازی نیست.
شکستگی ترک‌دار یا ناپایدار
در این حالت، روی اسکافوئید ترک ایجاد شده ولی هنوز قطعات استخوان از هم جدا نشده‌اند. اگر ترک پایدار باشد و استخوان حرکت نکند، با بی‌حرکت سازی و گچ گرفتن بهبود می‌یابد. اما اگر ترک ناپایدار باشد، ممکن است نیاز به پیچ یا جراحی برای تثبیت باشد.
شکستگی جابجا شده
در این نوع، قطعات شکسته شده اسکافوئید از هم فاصله گرفته‌اند. این وضعیت درمان سخت‌تری دارد چون ترمیم استخوان به صورت طبیعی انجام نمی‌شود و برای جوش خوردن مناسب، باید جراحی انجام شود. در جراحی از پیچ یا پلاک استفاده می‌شود.
علائم شکستگی اسکافوئید
علائم شکستگی اسکافوئید شامل موارد زیر می‌شود:
- درد در ناحیه مچ دست، به خصوص در سمت شست
- تورم اطراف مچ و ایجاد حساسیت به لمس
- کاهش قدرت گرفتن اشیا و ضعف در دست
- درد هنگام حرکت دادن مچ یا گرفتن چیزی
- حساسیت در ناحیه “مچ دستگاهی“ (بین شست و مچ)
- کبودی یا تغییر رنگ خفیف در برخی موارد
گاهی علائم خفیف‌اند و بیمار ممکن است فکر کند فقط دچار پیچ خوردگی شده، اما درمان نکردن به موقع این شکستگی می‌تواند به مشکلات جدی مثل جوش نخوردن یا نکروز استخوان منجر شود.
شکستگی اسکافوئید چگونه تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص شکستگی اسکافوئید گاهی دشوار است، چون ممکن است شکستگی در تصاویر رادیولوژی (اشعه ایکس) به راحتی دیده نشود. در برخی موارد، خط شکستگی در مراحل اولیه قابل مشاهده نیست. برای تشخیص دقیق‌تر، از روش‌هایی مثل ام آر آی یا سی تی اسکن استفاده می‌شود که در شناسایی شکستگی اسکافوئید، به خصوص در مراحل ابتدایی آسیب، دقت بالاتری دارند.
درمان شکستگی اسکافوئید
درمان شکستگی اسکافوئید بسته به شرایط فردی متفاوت است و عواملی مانند نوع شکستگی، میزان جابجایی قطعات، وضعیت سلامت عمومی بیمار و وجود عوارض احتمالی در انتخاب روش درمان نقش دارند. هدف از درمان، ترمیم کامل استخوان، بازگرداندن حرکت طبیعی مچ دست و پیشگیری از عوارض بلند مدت است. روش‌های درمانی به دو دسته جراحی و غیرجراحی تقسیم می‌شوند.
درمان غیر جراحی شکستگی اسکافوئید
درمان غیرجراحی شکستگی اسکافوئید برای شکستگی‌های بدون جابجایی یا شکستگی‌های پایدار استفاده می‌شود. در این روش، هدف اصلی تثبیت استخوان و فراهم کردن شرایط مناسب برای ترمیم طبیعی آن است. مراحل کلی درمان غیرجراحی شامل موارد زیر می‌شود:
گچ گیری یا آتل‌بندی
درمان اغلب با گچ یا آتل مخصوص آغاز می‌شود. گچ از زیر آرنج شروع شده و تا بالای انگشتان امتداد می‌یابد تا مچ و شست به طور کامل بی‌حرکت شوند. این بی‌حرکتی به جوش خوردن بهتر اسکافوئید کمک می‌کند.
مدت زمان گچ گرفتن
مدت زمان استفاده از گچ بسته به شدت شکستگی و روند ترمیم متغیر است اما بین ۶ تا ۱۲ هفته طول می‌کشد. در طول این مدت، ممکن است چند بار تصویربرداری برای بررسی روند ترمیم انجام شود.
پیگیری‌های منظم
درمان غیرجراحی نیاز به پیگیری مداوم دارد. پزشک با بررسی وضعیت استخوان و تصاویر رادیولوژی، تصمیم می‌گیرد که چه زمانی گچ برداشته شود یا درمان تغییر کند.
استفاده از بریس پس از گچ
در برخی موارد، پس از برداشتن گچ ممکن است استفاده از بریس یا آتل سبک برای مدتی توصیه شود تا از مچ دست در برابر حرکات ناگهانی محافظت شود.
درمان با جراحی
در برخی موارد از شکستگی‌های اسکافوئید، به ویژه زمانی که استخوان دچار جابجایی شده یا شکستگی با درمان‌های غیرجراحی بهبود پیدا نمی‌کند، انجام عمل جراحی ضروری می‌شود. انتخاب روش جراحی به عواملی مانند نوع شکستگی، سن و وضعیت عمومی بیمار و میزان فعالیت او بستگی دارد. رایج‌ترین روش‌های جراحی شکستگی اسکافوئید شامل موارد زیر است:
پین گذاری و تثبیت استخوان
در این روش، استخوان شکسته اسکافوئید دوباره در موقعیت صحیح خود قرار می‌گیرد و با استفاده از پیچ‌ها یا پین‌های کوچک تثبیت می‌شود. پین‌گذاری یکی از متداول‌ترین جراحی‌های شکستگی اسکافوئید به شمار می‌رود.
پیوند استخوان اسکافوئید
اگر شکستگی با نکروز آواسکولار یا تاخیر در جوش خوردن همراه باشد، ممکن است پیوند استخوان لازم شود. در این روش، تکه‌ای از استخوان سالم (معمولاً از استخوان رادیوس یا تاج ایلیاک) برداشته شده و برای تحریک ترمیم و جایگزینی استخوان آسیب‌دیده اسکافوئید استفاده می‌شود. این عمل نیاز به تکنیک‌های جراحی پیشرفته دارد.
آرتروسکوپی مچ دست
در برخی موارد، شکستگی‌های اسکافوئید به روش آرتروسکوپی درمان می‌شوند. این تکنیک کم‌تهاجمی به بهترین دکتر شکستگی استخوان این امکان را می‌دهد که از طریق برش‌های کوچک، مفصل مچ دست و اسکافوئید را به طور دقیق بررسی و درمان کند. بسته به شرایط بیمار، جراحی ممکن است به صورت آرتروسکوپی یا با روش باز انجام شود.
چقدر طول می‌کشد تا شکستگی اسکافوئید بهبود پیدا کند؟
مدت زمان ترمیم شکستگی اسکافوئید به فاکتورهایی مثل شدت آسیب، نوع شکستگی و روش درمان بستگی دارد. شکستگی‌های بدون جابجایی که با گچ گیری درمان می‌شوند، بین ۸ تا ۱۲ هفته زمان نیاز دارند تا به طور کامل جوش بخورند. اما در مواردی که استخوان جابجا شده یا نیاز به جراحی وجود داشته باشد، روند بهبودی طولانی‌تر می‌شود و گاهی چندین ماه زمان می‌برد تا استخوان به حالت طبیعی بازگردد.
نتایج و اهمیت درمان به موقع شکستگی اسکافوئید
در پایان، شکستگی‌های اسکافوئید اگرچه می‌توانند دردسرساز باشند، اما با تشخیص به موقع و درمان صحیح، به راحتی قابل درمان هستند. با توجه به اینکه این نوع آسیب ممکن است عواقب طولانی مدت مانند محدودیت حرکتی یا درد مزمن ایجاد کند، رعایت توصیه‌های پزشکی و پیگیری منظم روند درمان از اهمیت زیادی برخوردار است. چه درمان غیرجراحی و چه جراحی برای این شکستگی‌ها انتخاب شود، زمان بهبودی و مراقبت‌های بعد از درمان نقش مهمی در بهبود کامل عملکرد دست دارند. برای داشتن نتیجه‌ای بهتر و بازگشت سریع‌تر به فعالیت‌های روزمره، همکاری با پزشک متخصص امری ضروری است.