دررفتگی مچ دست در اثر زمین خوردن با دست باز یا ضربه شدید به مچ اتفاق می‌افتد. در این وضعیت، استخوان‌های مچ از جای طبیعی خود خارج می‌شوند و باعث درد شدید، تورم، ناتوانی در حرکت دادن دست و تغییر شکل ظاهری مچ می‌شوند. تشخیص به موقع و درمان مناسب این نوع آسیب برای جلوگیری از آسیب دیدگی بیشتر بافت‌های اطراف مانند رباط‌ها، تاندون‌ها و اعصاب اهمیت زیادی دارد. در ادامه به طور کامل با علل، علائم و راهکارهای درمان دررفتگی مچ دست آشنا می‌شوید.
انواع دررفتگی مچ دست
دررفتگی‌های مچ دست می‌توانند بر اساس محل دقیق دررفتگی، شدت آسیب و استخوان‌های درگیر به انواع مختلفی تقسیم شوند. در ادامه، مهم‌ترین انواع دررفتگی مچ دست را معرفی می‌کنیم:
دررفتگی اسکافولونات (Scapholunate dislocation)
یکی از شایع‌ترین انواع دررفتگی در مچ دست است که در آن رباط بین دو استخوان اسکافوئید و لونات آسیب می‌بیند. این نوع دررفتگی با درد در ناحیه پشتی مچ و کاهش قدرت گرفتن همراه است.
دررفتگی پرى‌لونات (Perilunate dislocation)
در این حالت استخوان لونات در موقعیت طبیعی خود باقی می‌ماند، اما سایر استخوان‌های اطراف آن دچار جابجایی می‌شوند. این دررفتگی بر اثر ضربه شدید ایجاد شده و نیاز به درمان فوری دارد.
دررفتگی لونات (Lunate dislocation)
در این نوع، خود استخوان لونات به جلو جابجا می‌شود و می‌تواند باعث فشار بر عصب مدیان و ایجاد بی‌حسی و گزگز در انگشتان شود. این دررفتگی از نوع شدید و اورژانسی محسوب می‌شود.
دررفتگی کامل مچ دست (Radiocarpal dislocation)
در این حالت، استخوان‌های مچ به‌طور کامل از مفصل رادیوکارپال جدا می‌شوند. این نوع دررفتگی نادر ولی بسیار شدید است و با پارگی رباط‌های متعدد همراه است.
ساب لوکیشن یا نیمه دررفتگی (Subluxation)
در این وضعیت، استخوان‌ها به طور کامل از مفصل خارج نمی‌شوند، اما جا به جایی نسبی دارند. این حالت می‌تواند باعث درد مزمن و بی‌ثباتی در مفصل شود.
دررفتگی همراه با شکستگی (Fracture-dislocation)
در برخی موارد، دررفتگی مچ با شکستگی یکی از استخوان‌های مچ یا ساعد همراه است. این حالت پیچیده‌تر است و نیاز به درمان ترکیبی (جراحی یا تثبیت داخلی) دارد.
بیشتر بخوانید: شکستگی اسکافوئید چیست؟
علائم دررفتگی مچ دست
علائم دررفتگی مچ دست به سرعت خود را نشان می‌دهند و با احساس درد قابل توجه همراه هستند. این درد هنگام حرکت دادن مچ به طرفین یا بالا و پایین، تشدید می‌شود و گاهی به ناحیه ساعد نیز منتقل می‌گردد. دررفتگی مچ دست تنها با درد همراه نیست و نشانه‌های ظاهری و عملکردی دیگری نیز دارد که می‌تواند توجه شما را به وجود آسیب جلب کند. این نشانه‌ها شامل موارد زیر هستند:
- تغییر شکل واضح در ناحیه مچ
- تورم اطراف مفصل
- کبودی و تغییر رنگ پوست
- ناتوانی در حرکت طبیعی دست یا مچ
- درد مداوم یا ناگهانی هنگام حرکت دادن مچ
- کاهش دامنه حرکات مچ
- سفتی یا خشکی در انگشتان
- ضعف در گرفتن اشیاء
- احساس بی‌حسی یا گزگز
در مواردی که استخوان لونیت از جای خود خارج شده باشد، ممکن است به عصب میانی فشار وارد کند. این فشار می‌تواند باعث احساس خواب رفتگی، مورمور شدن یا کرختی در انگشتان شود، مخصوصا در ناحیه شست، اشاره و میانه.
علت دررفتگی مچ دست چیست؟
دررفتگی مچ دست ممکن است در اثر ضربه یا فشار شدید به این ناحیه اتفاق بیفتد. هرگونه آسیب مستقیم به دست یا ساعد می‌تواند ساختار مفصل مچ را از حالت طبیعی خارج کند. در کودکان و بزرگسالان، عوامل مختلفی وجود دارند که احتمال این آسیب را بیشتر می‌کنند، از جمله:
- ورزش‌هایی مثل اسکیت یا اسنوبورد که احتمال زمین خوردن در آن‌ها بالاست
- تصادفات جاده‌ای که با ضربه به دست همراه هستند
- ورزش‌های برخوردی مانند فوتبال یا هاکی
- افتادن ناگهانی و فرود آمدن روی کف دست
- تحمل فشار زیاد توسط مچ، مانند استفاده طولانی‌مدت از عصا
- کشیده شدن ناگهانی مچ یا افتادن‌های ساده در کودکان که مفصل حساس‌تری دارند
در کودکان، دررفتگی مچ اغلب به دلیل حرکات ناآگاهانه یا زمین خوردن‌های مکرر در حین بازی اتفاق می‌افتد.
دررفتگی مچ دست چگونه تشخیص داده می‌شود؟
اگر گمان می‌کنید مچ دست‌تان آسیب دیده و علائمی مشابه دررفتگی دارید، بهتر است هرچه زودتر به پزشک ارتوپد مراجعه کنید یا به اورژانس بیمارستان بروید تا جلوی پیشرفت آسیب گرفته شود.
در مراجعه به پزشک، احتمالا درباره شدت درد و نحوه بروز آن از شما سؤال می‌شود. سپس مچ دست در جهات مختلف حرکت داده می‌شود تا واکنش شما بررسی شود. این بررسی اولیه به تشخیص آسیب دیدگی احتمالی رباط‌ها یا استخوان‌ها کمک می‌کند. پس از آن، عکس‌برداری با اشعه ایکس برای بررسی وضعیت استخوان‌های مچ و ساعد انجام می‌شود.
اگر پزشک به آسیب رباطی مشکوک باشد، ممکن است ام آر آی درخواست کند. این تصویربرداری جزئیات بیشتری از بافت‌های داخلی نشان می‌دهد و باعث می‌شود پزشک بتواند با دقت بیشتری تشخیص لازم را ارائه دهد و درمان مناسب را آغاز کند.
راه‌های درمان دررفتگی مچ دست
درمان دررفتگی مچ دست بسته به شدت آسیب، جا به جایی مفصل و شرایط عمومی بیمار متفاوت است. هدف اصلی درمان، بازگرداندن استخوان‌ها به جای صحیح، کاهش درد و جلوگیری از آسیب بیشتر است. در ادامه روش‌های رایج درمان این آسیب را بررسی می‌کنیم:
جااندازی (کاهش دررفتگی)
اگر استخوان‌ها از جای خود خارج شده باشند، پزشک سعی می‌کند آن‌ها را با فشارهای کنترل‌شده به موقعیت طبیعی برگرداند. این کار ممکن است بدون جراحی و در شرایط بی‌حسی موضعی انجام شود.
آتل‌بندی یا گچ‌گیری
پس از جااندازی یا در موارد خفیف، برای ثابت نگه داشتن مفصل از آتل یا گچ استفاده می‌شود. این کار اجازه می‌دهد بافت‌های اطراف مانند رباط‌ها زمان کافی برای ترمیم داشته باشند.
داروهای مسکن و ضد التهاب
برای کاهش درد و ورم از داروهایی مانند ایبوپروفن یا استامینوفن استفاده می‌شود. این داروها ممکن است به صورت خوراکی یا تزریقی تجویز شوند.
تصویربرداری تکمیلی (در صورت نیاز)
اگر آسیب به رباط‌ها یا بافت نرم مشکوک باشد، MRI تجویز می‌شود تا جزئیات بیشتری برای تصمیم‌گیری درباره ادامه درمان مشخص شود.
جراحی (در موارد شدید)
اگر دررفتگی شدید باشد، مفصل ناپایدار باشد یا آسیب به رباط‌ها و استخوان‌ها گسترده باشد، پزشک ممکن است جراحی را پیشنهاد دهد. در این عمل، موقعیت استخوان‌ها اصلاح شده و رباط‌های آسیب دیده ترمیم می‌شوند.
فیزیوتراپی
پس از برداشتن آتل یا گچ، تمرینات حرکتی و تقویتی برای بازگرداندن قدرت و انعطاف پذیری مچ تجویز می‌شود تا کارکرد طبیعی دست بازگردد.
عواقب عدم درمان دررفتگی مچ دست
دررفتگی مچ دست اگر بدون درمان رها شود، ممکن است عوارض جدی و ماندگاری به‌جا بگذارد. یکی از مشکلات شایع، ناپایداری مفصل و کاهش قدرت کنترل حرکات دست است. همچنین بی‌توجهی به درمان می‌تواند باعث آسیب مداوم به رباط‌ها، درد طولانی مدت، کاهش دامنه حرکتی، و فشار بر عصب‌های مچ شود که بی‌حسی، گزگز یا ضعف انگشتان را به همراه دارد. در موارد پیشرفته، احتمال بروز آرتروز زودرس نیز وجود دارد که عملکرد طبیعی مفصل را به طور کامل مختل می‌کند. بنابراین درمان سریع، کلید پیشگیری از این آسیب‌های ماندگار است.
مراقب عوارض پنهان دررفتگی باشید
دررفتگی مچ دست موضوعی نیست که بتوان با بی‌توجهی از کنار آن گذشت. نادیده گرفتن درد، تورم یا تغییر شکل مچ می‌تواند پیامدهای طولانی مدتی به همراه داشته باشد. در صورتی که دچار آسیب در این ناحیه شدید، بهتر است هرچه زودتر به پزشک مراجعه کنید تا از پیشرفت مشکل و بروز عوارضی مانند درد ماندگار، محدودیت حرکتی یا فشار به عصب‌ها جلوگیری شود. رسیدگی زودهنگام، شرط حفظ سلامت و عملکرد دست است.