دررفتگی شانه یکی از آسیب‌های شایع مفصلی است که اغلب در اثر ضربه ناگهانی، افتادن روی دست باز یا فعالیت‌های ورزشی سنگین رخ می‌دهد. این آسیب نه تنها با درد و محدودیت شدید حرکتی همراه است، بلکه در صورت عدم درمان به‌موقع، می‌تواند به آسیب‌های جدی‌تر مانند پارگی رباط‌ها یا ناپایداری مزمن مفصل شانه منجر شود. شناخت علائم و روش‌های درمانی مناسب، نقش مهمی در بهبود سریع‌تر و جلوگیری از عوارض طولانی مدت این آسیب دارد. در این مطلب به بررسی علل، علائم، روش‌های تشخیص و درمان دررفتگی شانه می‌پردازیم.
انواع دررفتگی شانه
دررفتگی شانه بر اساس جهت جابجایی سر استخوان بازو نسبت به حفره گلنوئید به چند نوع تقسیم می‌شود. شناخت این انواع برای تشخیص صحیح و انتخاب روش درمانی مناسب اهمیت زیادی دارد. در ادامه، انواع اصلی دررفتگی شانه را معرفی می‌کنیم:
دررفتگی قدامی شانه
تقریبا تمام موارد دررفتگی شانه، به خصوص آن‌هایی که برای اولین‌بار یا به طور مکرر اتفاق می‌افتند، از نوع قدامی هستند. این نوع از آسیب، شایع‌ترین فرم جابه‌جایی مفصل شانه به شمار می‌رود. دررفتگی قدامی زمانی ایجاد می‌شود که مفصل در موقعیتی با چرخش به سمت خارج قرار بگیرد.
اگر این جابه‌جایی به دنبال یک حادثه یا ضربه رخ دهد، سر استخوان بازو به سمت جلو و پایین جابجا می‌شود و ممکن است با پارگی همراه باشد. در چنین شرایطی، ساختارهای محافظ مفصل دچار گسست می‌شوند و احتمال آسیب به لابروم جلویی و ایجاد ضایعه هیل‌ساکس وجود دارد. در موارد پیچیده‌تر، پارگی عضلات اطراف مفصل نیز مشاهده می‌شود.
دررفتگی خلفی شانه
دررفتگی خلفی یکی از نادرترین انواع جابجایی شانه است و فقط درصد اندکی از این نوع آسیب‌ها را شامل می‌شود. اغلب این نوع از دررفتگی به دلیل وارد آمدن ضربه از ناحیه جلو به مفصل شانه اتفاق می‌افتد. درواقع نیرویی غیرمستقیم به بازو وارد می‌شود که حرکت خم شدگی همراه با چرخش به سمت داخل را به دنبال دارد.
در چنین حالتی، احتمال درگیری لابروم یا عضلات چرخاننده شانه نیز وجود دارد که می‌تواند شدت آسیب را بیشتر کند و موجب ناپایداری طولانی‌مدت مفصل شود.
بیشتر بخوانید: شکستگی استخوان کتف چگونه تشخیص داده می شود؟
چرا دررفتگی بیشتر در ناحیه شانه اتفاق می افتد؟
دررفتگی بیشتر در ناحیه شانه اتفاق می‌افتد، چون مفصل شانه یکی از متحرک‌ترین مفاصل بدن است و در عین حال، ثبات آن نسبت به سایر مفاصل کمتر است. در ادامه مهم‌ترین دلایل این موضوع را بررسی می‌کنیم:
تحرک بالای مفصل شانه
مفصل شانه به گونه‌ای طراحی شده که دامنه حرکتی بسیار زیادی دارد؛ از بالا بردن دست گرفته تا چرخش در جهات مختلف. همین آزادی حرکت باعث می‌شود این مفصل در برابر جابجایی و دررفتگی آسیب‌پذیرتر باشد.
ساختار کم عمق حفره مفصلی
در مفصل شانه، سر استخوان بازو در حفره کوچکی به نام «گلنوئید» قرار می‌گیرد که عمق کمی دارد. این موضوع باعث می‌شود که پایداری مفصل بیشتر وابسته به عضلات، رباط‌ها و تاندون‌ها باشد، نه خود استخوان‌ها. در نتیجه، با یک ضربه یا حرکت ناگهانی، احتمال جابه‌جایی افزایش می‌یابد.
وابستگی به بافت‌های نرم برای حفظ موقعیت
پایداری مفصل شانه عمدتا به بافت‌های اطراف مانند لابروم، لیگامان‌ها و عضلات روتاتور کاف بستگی دارد. اگر این بافت‌ها دچار کشیدگی، پارگی یا ضعف شوند، خطر دررفتگی افزایش می‌یابد.
قرار گرفتن در معرض آسیب در فعالیت‌های روزمره و ورزشی
مفصل شانه در بسیاری از فعالیت‌ها درگیر است، از ورزش‌های برخوردی گرفته تا بلند کردن اجسام. این میزان استفاده بالا، آن را بیشتر در معرض فشار و آسیب قرار می‌دهد.
دررفتگی شانه چه علائمی دارد؟
نشانه‌های دررفتگی شانه بسته به شدت آسیب می‌توانند متنوع باشند، اما در بسیاری از موارد، با علائم زیر همراه است:
- درد شدید یا احساس ضعف در شانه؛ گاهی ممکن است فرد هیچ دردی حس نکند، اما احساس ناپایداری در مفصل داشته باشد
- ورم و التهاب در ناحیه شانه
- تغییر رنگ پوست اطراف شانه به دلیل کبودی یا قرمزی
- سفت شدن یا انقباض ناگهانی عضلات اطراف شانه (اسپاسم)
- احساس سوزن‌سوزن شدن، بی‌حسی یا کاهش قدرت در بازو، انگشتان یا دست
- کاهش توانایی در حرکت دادن بازو یا ناتوانی کامل در بالا بردن آن
- برآمدگی غیرعادی شانه که از زیر پوست مشخص است و ظاهر مفصل را تغییر می‌دهد
- دردی که ممکن است تا گردن یا قسمت پایینی بازو گسترش یابد
در موارد شدید، گرفتگی عضلات اطراف مفصل باعث شدت گرفتن درد می‌شود و حرکت‌دادن بازو را دشوارتر می‌کند. تشخیص به موقع این علائم و مراجعه به پزشک برای درمان می‌تواند از آسیب‌های بیشتر جلوگیری کند.
روش های تشخیص دررفتگی شانه
هنگام مراجعه به اورژانس یا پزشک، مهم است که دقیقا توضیح دهید شانه‌تان در چه شرایطی دچار آسیب شده است. همچنین اگر سابقه دررفتگی قبلی دارید، حتما پزشک را در جریان بگذارید. این اطلاعات به تشخیص دقیق‌تر کمک می‌کند و مسیر درمان را مشخص‌تر می‌سازد.
پزشک ممکن است در مراحل اولیه برای کاهش درد، داروهای شل‌کننده عضلات تجویز کند. همچنین بسته به نوع و شدت آسیب، آزمایش‌های تصویربرداری زیر می‌توانند مورد استفاده قرار گیرند:
- اشعه ایکس برای بررسی موقعیت استخوان‌ها و احتمال شکستگی استخوان
- MRI برای مشاهده آسیب‌های احتمالی به رباط‌ها، تاندون‌ها یا عضلات
- سی تی اسکن در صورت نیاز به جزئیات دقیق‌تر از ساختار مفصل
دررفتگی شانه چگونه درمان می‌شود؟
دررفتگی شانه با توجه به شدت آسیب و شرایط بیمار با روش‌های مختلف درمان می‌شود. هدف اصلی، بازگرداندن استخوان به موقعیت طبیعی، کنترل درد و پیشگیری از آسیب‌های بعدی است. در ادامه، به مراحل درمان دررفتگ شانه می‌پردازیم:
بازگرداندن مفصل به جای خود (جااندازی)
در اولین قدم، پزشک تلاش می‌کند سر استخوان بازو را با حرکات دقیق به محل اصلی خود بازگرداند. این کار تحت نظر متخصص و با استفاده از داروهای آرام بخش یا بی‌حسی انجام می‌شود تا درد کاهش یابد و بیمار احساس ناراحتی کمتری داشته باشد.
ثابت نگه داشتن شانه
پس از جاافتادن مفصل، شانه با استفاده از آویز مخصوص، بانداژ یا آتل ثابت نگه داشته می‌شود. این کار از حرکت‌های ناگهانی جلوگیری می‌کند و به ترمیم بهتر رباط‌ها و بافت‌های اطراف کمک می‌کند.
استفاده از دارو برای کنترل درد و التهاب
مسکن‌ها و داروهای ضدالتهاب برای کاهش درد، تورم و التهاب ناحیه شانه تجویز می‌شوند. مصرف منظم این داروها طبق دستور پزشک، باعث راحت‌تر شدن حرکت بازو در مراحل بعدی می‌شود.
تمرین‌های حرکتی و بازتوانی
پس از برداشتن آویز، تمرین‌هایی سبک برای افزایش دامنه حرکت شانه آغاز می‌شود. با گذشت زمان و زیر نظر فیزیوتراپیست، تمرین‌های تقویتی هم اضافه می‌شود تا عضلات اطراف مفصل قدرت کافی پیدا کنند و شانه به حالت طبیعی بازگردد.
جراحی در شرایط خاص
اگر مفصل شانه بارها دچار دررفتگی شود یا آسیب‌های داخلی مانند پارگی رباط یا تاندون وجود داشته باشد، ممکن است عمل جراحی پیشنهاد شود. جراحی به ترمیم ساختارهای آسیب دیده کمک می‌کند و پایداری مفصل را افزایش می‌دهد.
سخن پایانی
دررفتگی شانه اگرچه می‌تواند تجربه‌ای دردناک و نگران کننده باشد، اما با تشخیص درست، درمان مناسب و پیگیری به موقع، قابل کنترل است. توجه به علائم، مراجعه سریع به پزشک و رعایت نکات مراقبتی، احتمال آسیب‌های ماندگار را به حداقل می‌رساند. فراموش نکنید بازتوانی بعد از درمان، یکی از مراحل مهم برای بازگشت قدرت و تحرک شانه است. در صورت نیاز به بررسی بیشتر یا درمان تخصصی، مشورت با پزشک آشنا به آسیب‌های شانه می‌تواند راهگشا باشد.