کجی گردن در کودکان یا تورتیکولی مادرزادی یکی از مشکلاتی است که ممکن است والدین در مواجهه با آن نگران و سردرگم شوند. وقتی گردن کودک به یک سمت خم می‌شود و حالت طبیعی خود را از دست می‌دهد، ممکن است سوالات زیادی درباره علت، درمان و پیامدهای این وضعیت برایتان پیش بیاید. این مقاله به شما کمک می‌کند تا با شناخت دقیق‌تر کجی گردن، روش‌های تشخیص به موقع و راهکارهای موثر درمان آشنا شوید تا بتوانید بهترین مراقبت را برای فرزندتان فراهم کنید. با ما همراه باشید تا از دلایل تا درمان این مشکل را بررسی کنیم.
علل رایج کجی گردن در کودکان
تورتیکولی در کودکان دلایل مختلفی دارد، که در ادامه به هر یک از آن‌ها می‌پردازیم:
تورتیکولی عضلانی (کوتاهی عضله سینه‌ای کوچک)
این شایع‌ترین علت کجی گردن در کودکان است. در این حالت عضله سینه‌ای کوچک که در یک طرف گردن قرار دارد، کوتاه شده و باعث کشیدگی گردن به یک سمت می‌شود. این وضعیت در نوزادان تازه متولد شده دیده می‌شود و ممکن است به دلیل موقعیت نامناسب جنین در رحم یا آسیب حین زایمان باشد.
آسیب هنگام تولد
فشارهای غیرطبیعی یا کشش بیش از حد گردن در هنگام زایمان می‌تواند باعث آسیب عضلات، رباط‌ها یا عصب‌های گردن شود و در نتیجه کجی گردن به وجود آید. این نوع آسیب با تورم یا درد همراه است و نیاز به مراقبت ویژه دارد.
وضعیت نامناسب خوابیدن یا نشستن
اگر کودک همیشه گردن خود را به یک سمت خم کند، مثلا به دلیل عادت خوابیدن یا قرار گرفتن در موقعیتی خاص، این می‌تواند باعث ایجاد کجی گردن شود. اصلاح وضعیت خواب و نشستن کودک می‌تواند به پیشگیری از این مشکل کمک کند.
اختلالات ساختاری استخوانی
در برخی موارد نادر، ناهنجاری‌های مادرزادی در مهره‌های گردن یا ستون فقرات می‌تواند باعث کجی گردن شود. این مشکلات نیاز به بررسی تخصصی و تصویربرداری پزشکی دارند تا نوع و شدت ناهنجاری مشخص شود.
عفونت‌ها و تومورها
عفونت‌های گردن یا تومورهای نادر در ناحیه گردن می‌توانند باعث درد و محدودیت حرکت گردن شده و به صورت کجی گردن ظاهر شوند. این موارد نیاز به درمان فوری پزشکی دارند تا از پیشرفت مشکل جلوگیری شود.
انواع کجی گردن در کودکان
دو نوع کجی گردن در کودکان وجود دارد که عبارتند از:
تورتیکولی اکتسابی در کودکان
تورتیکولی اکتسابی به وضعیتی گفته می‌شود که پس از تولد کودک گردن به صورت غیرطبیعی به یک طرف متمایل می‌شود. این حالت به دلایل مختلفی ایجاد می‌شود که شامل آسیب‌های محیطی مثل سقوط، تصادف یا حتی خوابیدن طولانی مدت در وضعیت نامناسب است. علاوه بر این، التهاب یا عفونت‌های موضعی در ناحیه گردن نیز می‌توانند عامل بروز این نوع کجی باشند.
کودک مبتلا ممکن است سرش را به سمت خاصی خم نگه دارد، در گردن خود احساس درد یا ناراحتی داشته باشد و حرکت گردن او محدود شود. تشخیص به موقع و آغاز درمان‌های مثل فیزیوتراپی و انجام حرکات کششی منظم، نقش مهمی در بهبود وضعیت دارد. در صورت عدم درمان، این مشکل می‌تواند باعث ایجاد محدودیت‌های حرکتی و مشکلات ظاهری شود، بنابراین اهمیت مراجعه سریع به پزشک نباید دست کم گرفته شود.
تورتیکولی مادرزادی در کودکان
تورتیکولی مادرزادی به حالتی گفته می‌شود که از بدو تولد سر نوزاد به یک سمت کج است. این مسئله به علت کوتاهی یا ضعف عضله استرنوکلیدوماستئید رخ می‌دهد که ممکن است در اثر فشاری که جنین در رحم تحمل کرده یا حین زایمان به گردن وارد شده، شکل گرفته باشد. گاهی هم عوامل ژنتیکی می‌توانند نقش داشته باشند.
علائم معمول شامل کج شدن سر به یک طرف، عدم تقارن در چهره و محدودیت حرکت گردن است. با تشخیص سریع و استفاده از روش‌های درمانی مانند فیزیوتراپی و تمرینات اصلاحی، اغلب کودکان به راحتی بهبود می‌یابند. هرچند این وضعیت می‌تواند نگرانی ایجاد کند، اما با مراقبت مناسب و پیگیری منظم، نتایج درمانی بسیار رضایت‌بخش است.
بیشتر بخوانید: خار پاشنه در کودکان چه علائمی دارد؟
علائم کجی گردن در کودکان
علائم کجی گردن در کودکان به راحتی قابل شناسایی هستند و والدین می‌توانند با توجه به این نشانه‌ها زودتر برای درمان اقدام کنند. از مهم‌ترین علائم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کج شدن مداوم سر به یک سمت
- عدم تقارن در صورت و گردن
- محدودیت حرکت گردن در چرخش به طرفین یا بالا و پایین
- درد یا حساسیت در ناحیه گردن هنگام لمس یا حرکت
- تمایل کودک به استفاده بیشتر از یک طرف بدن
- سختی یا سفتی عضلات گردن
- تغییر در حالت خوابیدن یا نشستن کودک به دلیل کجی گردن
این علائم می‌توانند نشانه‌های اولیه باشند که باید جدی گرفته و توسط پزشک بررسی شوند.
روش‌های تشخیص کجی گردن در کودکان
تشخیص دقیق کجی گردن در کودکان اهمیت بالایی دارد تا درمان مناسب و به موقع آغاز شود. برای این منظور پزشک معمولاً از چند روش مختلف استفاده می‌کند:
معاینه فیزیکی کامل
پزشک حرکات گردن کودک را بررسی می‌کند، نحوه قرارگیری سر و شانه‌ها را ارزیابی می‌کند و به دنبال علائم درد یا محدودیت حرکت می‌گردد.
بررسی سابقه پزشکی و خانوادگی
اطلاعاتی درباره زمان بروز کجی گردن، اتفاقات قبل و بعد از تولد، یا وجود مشکلات مشابه در خانواده جمع آوری می‌شود.
تصویربرداری پزشکی
در برخی موارد، انجام رادیوگرافی (عکس ایکس)، سونوگرافی یا ام‌آر‌آی (MRI) برای بررسی ساختار استخوان‌ها، عضلات و بافت‌های نرم گردن لازم است تا علت دقیق کجی مشخص شود.
ارزیابی عصبی
اگر پزشک مشکوک به مشکلات عصبی باشد، آزمایش‌های تخصصی‌تری برای بررسی عملکرد عصب‌ها انجام می‌شود.
معاینات تکمیلی توسط متخصصین
در صورت نیاز، کودکان ممکن است به فیزیوتراپیست، ارتوپد یا متخصص مغز و اعصاب ارجاع داده شوند تا بررسی‌های تکمیلی انجام و برنامه درمانی مناسبی تنظیم شود.
آیا کجی گردن در کودکان درمان می‌شود؟
بله، کجی گردن در کودکان قابل درمان است و با مداخله به موقع نتایج بسیار خوبی حاصل می‌شود. درمان موفق بستگی به علت کجی، شدت مشکل و زمان شروع مراقبت‌ها دارد.
در بیشتر موارد، روش‌های غیرجراحی مثل فیزیوتراپی و تمرینات کششی می‌توانند عضلات گردن را تقویت و انعطاف پذیری را افزایش دهند تا وضعیت گردن به حالت طبیعی بازگردد. استفاده از تکنیک‌های اصلاح وضعیت خواب و نشستن نیز نقش مهمی در روند درمان دارد.
اگر کجی گردن به علت ناهنجاری‌های ساختاری یا مشکلات جدی‌تر باشد، ممکن است پزشک انجام درمان‌های تخصصی‌تر یا حتی جراحی را توصیه کند.
بیشتر بخوانید: شکستگی آرنج در کودکان چگونه درمان می شود؟
روش‌های درمان کجی گردن یا تورتیکولی در کودکان
روش‌های درمان کجی گردن در کودکان متنوع و مؤثر هستند و با تشخیص به موقع می‌توان به بهترین نتیجه رسید. در ادامه با مهم‌ترین روش‌های درمانی این مشکل آشنا می‌شویم که به بهبود سریع و کامل کودک کمک می‌کنند.
فیزیوتراپی و تمرینات کششی
فیزیوتراپی مهم‌ترین و اولین قدم در درمان تورتیکولی است. متخصص فیزیوتراپی با انجام تمرینات مخصوص، عضلات گردن را تقویت کرده و کوتاهی عضلات را کاهش می‌دهد. تمرینات کششی به آرامی عضلات را باز می‌کنند و به کودک کمک می‌کنند گردن خود را به راحتی به سمت مقابل بچرخاند.
اصلاح وضعیت خواب و نشستن
والدین با کمک راهنمایی پزشک می‌توانند موقعیت خواب و نشستن کودک را به گونه‌ای تنظیم کنند که فشار و کشش نامناسب به عضلات گردن وارد نشود. مثلاً قرار دادن بالش یا اسباب‌بازی در سمت مخالف کجی گردن، کودک را ترغیب می‌کند سرش را به سمت دیگر بچرخاند.
ماساژ درمانی
ماساژ ملایم عضلات گردن به بهبود گردش خون، کاهش اسپاسم و درد عضلانی کمک می‌کند. این روش معمولاً همراه با فیزیوتراپی تجویز می‌شود و می‌تواند راحتی کودک را افزایش دهد. ماساژ باید توسط افراد آموزش‌دیده یا تحت نظر متخصص انجام شود تا فشار بیش از حد به عضلات وارد نشود.
استفاده از بریس یا گردنبند طبی
در مواردی که کجی گردن شدید است یا عضلات به خوبی تحت درمان قرار نمی‌گیرند، پزشک ممکن است استفاده از گردنبند طبی را توصیه کند. این وسیله کمک می‌کند گردن در موقعیت صحیح ثابت بماند و از خم شدن غیرطبیعی جلوگیری کند. استفاده از گردنبند باید محدود به مدت زمان مشخص و با نظارت پزشک باشد تا مشکلات جانبی ایجاد نشود.
درمان‌های دارویی
اگر کودک به دلیل کجی گردن درد یا التهاب داشته باشد، پزشک ممکن است داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (مانند ایبوپروفن) یا داروهای شل‌کننده عضلات را تجویز کند. این داروها معمولاً به صورت موقت استفاده می‌شوند و همراه با روش‌های فیزیوتراپی به بهبود کمک می‌کنند، اما جایگزین درمان‌های اصلی نیستند.
جراحی
در صورتی که کجی گردن ناشی از کوتاهی شدید عضله یا ناهنجاری‌های استخوانی باشد و درمان‌های غیرجراحی موثر واقع نشوند، جراحی ممکن است لازم شود. جراحی معمولاً شامل آزادسازی عضله استرنوکلیدوماستئید یا اصلاح ساختارهای استخوانی است. پس از جراحی، فیزیوتراپی جهت بازیابی حرکت طبیعی گردن ادامه می‌یابد. جراحی معمولاً آخرین گزینه است و تنها در موارد مقاوم به درمان‌های دیگر توصیه می‌شود.
پیگیری و مراقبت مستمر
مداومت در درمان و پیگیری منظم با پزشک و فیزیوتراپیست، اهمیت زیادی دارد. حتی پس از بهبود اولیه، ادامه تمرینات در منزل و بررسی‌های دوره‌ای برای جلوگیری از بازگشت کجی ضروری است. آموزش والدین درباره نحوه مراقبت صحیح از گردن کودک نیز بخشی از روند درمان است.
راه‌های جلوگیری از بروز کجی گردن در کودکان
برای پیشگیری از بروز کجی گردن در کودکان، توجه به وضعیت صحیح خواب و قرارگیری بدن کودک بسیار اهمیت دارد. بهتر است موقعیت سر کودک هنگام خواب هر چند ساعت یک‌بار تغییر کند تا فشار مداوم به یک سمت گردن وارد نشود و عضلات به طور یکنواخت تقویت شوند. همچنین تنوع در حالت‌های قرارگیری کودک در طول روز و اجتناب از نگه داشتن او در وضعیت‌های ثابت و نامناسب، می‌تواند از سفت شدن و کوتاهی عضلات جلوگیری کند. انجام تمرینات کششی ساده و ملایم زیر نظر پزشک یا فیزیوتراپیست نیز به حفظ انعطاف عضلات گردن کمک می‌کند.
علاوه بر این، نحوه صحیح حمل و نگهداری کودک باید به دقت رعایت شود تا فشار اضافی به گردن وارد نشود. مراقبت‌های تخصصی در هنگام زایمان نیز می‌تواند نقش مهمی در کاهش خطر کجی گردن مادرزادی داشته باشد. مهم‌ترین نکته این است که در صورت مشاهده هر گونه علائم کجی گردن یا محدودیت حرکتی، والدین سریعا به پزشک مراجعه کنند تا اقدامات پیشگیرانه و درمانی به موقع انجام شود. این مراقبت‌ها و توجه به جزئیات کوچک می‌تواند سلامت گردن کودک را تضمین کند و از بروز مشکلات جدی در آینده جلوگیری نماید.
سخن پایانی
کجی گردن در کودکان مشکلی قابل درمان است که با تشخیص به موقع و مراقبت‌های صحیح می‌توان آن را به خوبی مدیریت کرد. همکاری والدین با پزشک و فیزیوتراپیست، رعایت نکات مراقبتی و انجام منظم تمرینات، نقش مهمی در بهبود سریع و جلوگیری از عوارض بلند مدت دارد. هرگونه نشانه غیرطبیعی در گردن کودک را جدی بگیرید و در صورت مشاهده علائم، بدون تأخیر به متخصص مراجعه کنید تا فرزندتان بتواند با گردنی سالم و بدون محدودیت حرکت، رشد و زندگی شاد و راحتی داشته باشد. سلامت کودک، اولویت همه ماست.