در رفتگی یکی از آسیب‌های مفصلی است که دو استخوان از هم جدا می‌شوند. هنگام وقوع تصادف، ضربه یا زمین خوردن احتمال دارد این عارضه در مفاصل مختلف بدن ایجاد شود. این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که استخوان از محل طبیعی خود در مفصل جابه‌جا شود و عملکرد طبیعی مفصل مختل گردد. دررفتگی، علاوه بر درد شدید، ممکن است باعث آسیب به بافت‌های اطراف مانند رباط‌ها، عضلات و عروق خونی شود. تشخیص سریع و اقدام به درمان مناسب، نقش مهمی در جلوگیری از عوارض جدی و بازیابی عملکرد طبیعی مفصل دارد.
در رفتگی چیست؟
دررفتگی یکی از مشکلات مرتبط با استخوان و مفاصل است که زمانی رخ می‌دهد که دو سر مفصل موقعیت طبیعی خود را از دست بدهند. در این حالت، استخوان‌های مفصل به‌طور کامل از یکدیگر جدا می‌شوند. اگر این جداشدگی کامل باشد، به آن دررفتگی می‌گویند و در صورتی که این جداشدگی جزئی بوده و بخشی از سطح تماس همچنان باقی بماند، این وضعیت را سابلوکساسیون می‌نامند.
عوامل مختلفی مانند ضربه یا آسیب می‌توانند باعث ایجاد دررفتگی شوند که اغلب با درد و بی‌ثباتی در مفصل همراه است. در برخی موارد، این عارضه می‌تواند آسیب به رباط‌ها یا غضروف‌ها را نیز به دنبال داشته باشد. معمولا برای درمان چنین وضعیتی نیاز به مداخله پزشکی وجود دارد، اما گاهی اوقات ممکن است مفصل به‌طور خودبه‌خود به جایگاه اولیه بازگردد و مشکل برطرف شود.
علائم در رفتگی مفصل
در برخی موارد، دررفتگی به گونه‌ای است که جابه‌جایی استخوان به‌وضوح قابل مشاهده بوده و حتی ممکن است استخوان بیرون‌زدگی غیر طبیعی داشته باشد که روی پوست فشار وارد کند. این عارضه معمولا با مجموعه‌ای از علائم همراه است که می‌تواند شدت آسیب را نشان دهد:
- درد شدید در مفصل آسیب‌دیده
- تورم در ناحیه درگیر
- احساس ضربه ناگهانی در زمان آسیب
- مشکل در حرکت مفصل یا عضو آسیب‌دیده
- ناتوانی در اعمال فشار روی مفصل و کاهش توان حرکتی
- کبودی و تغییر رنگ پوست: کبودی معمولا ابتدا به رنگ بنفش تیره متمایل به سیاه است و پس از چند روز به سبز یا زرد تغییر می‌کند.
- حساسیت به لمس ناحیه آسیب‌دیده
- پیچ‌خوردگی یا جابه‌جایی مفصل
- احساس بی‌حسی یا حس غیرطبیعی در ناحیه درگیر
این علائم نشان‌دهنده آسیب قابل توجه به مفصل و بافت‌های اطراف آن است و نیاز به بررسی و درمان فوری دارد.
علائم نیمه در رفتگی
نیمه‌دررفتگی، نوعی جابه‌جایی جزئی در مفصل است که طی آن بخشی از استخوان از موقعیت طبیعی خود خارج می‌شود. این وضعیت می‌تواند با علائم مختلفی همراه باشد که عبارت‌اند از:
- درد در ناحیه مفصل آسیب‌دیده
- تورم و التهاب در اطراف مفصل
- احساس بی‌حسی یا گزگز در ناحیه آسیب‌دیده
- آسیب به اعصاب حسی و حرکتی در نتیجه فشار یا جابه‌جایی مفصل
- کوتاه‌تر دیده شدن اندام، به‌ویژه در مواردی که مفصل پا درگیر باشد
- ناتوانی در حرکت دادن کامل مفصل و محدود شدن دامنه حرکتی
این علائم ممکن است بسته به شدت نیمه‌دررفتگی و ناحیه درگیر متغیر باشد و در صورت بروز باید سریعاً بررسی و درمان شود.
علت در رفتگی
دلایل متعددی می‌توانند منجر به دررفتگی مفاصل شوند که تروما یا ضربه اصلی‌ترین آن‌هاست. شدت این آسیب به میزان نیروی وارد شده بستگی دارد. برخی از علل رایج دررفتگی شامل موارد زیر است:
- وارد شدن نیروی مستقیم مانند زمین خوردن یا حوادث رانندگی
- تمرینات شدید ورزشی که ورزشکاران به طور مداوم با آن مواجه هستند
- فشار یا حرکات تکراری ناشی از انجام فعالیت‌های مکرر و طولانی مدت
این عوامل می‌توانند ساختار طبیعی مفاصل را تحت تاثیر قرار داده و باعث خروج استخوان‌ها از جایگاه طبیعی‌شان شوند.
انواع در رفتگی
در مفاصل مختلف بدن از جمله آرنج، شانه، زانو و مچ پا، امکان بروز دررفتگی وجود دارد. با این حال، برخی مفاصل بیشتر از سایرین در معرض آسیب و دررفتگی قرار دارند. در ادامه به بررسی مفاصلی که بیشتر مستعد دررفتگی هستند می‌پردازیم:
دررفتگی زانو
دررفتگی زانو یا کشکک زانو، اگرچه نادر است، اما می‌تواند پیامدهای جدی‌تری نسبت به سایر مفاصل داشته باشد. در این وضعیت، کل مفصل زانو از جای خود خارج می‌شود و با پارگی رباط‌ها همراه است. در چنین حالتی، اقدام فوری پزشکی ضروری است.
دررفتگی مچ دست
دررفتگی مچ دست مشکلی است که کمتر اتفاق می‌افتد، اما ممکن است در هنگام تصادف یا ورزش به وجود آید. در این وضعیت، مچ دست تحت فشار قرار می‌گیرد و مفصل آن از جای خود جابه‌جا می‌شود. این نوع آسیب می‌تواند شامل استخوان‌ها، تاندون‌ها و حتی اعصاب باشد.
در رفتگی شانه و کتف
دررفتگی شانه یکی از شایع‌ترین نوع‌های دررفتگی است. در این حالت، سر استخوان بازو از حفره خود در شانه خارج می‌شود. در برخی موارد، این مشکل به ناحیه کتف محدود می‌شود. گاهی اوقات در این ناحیه، دررفتگی آکرومیوکلاویکولار رخ می‌دهد که مربوط به مفصلی است که ترقوه را به آکرومیون متصل می‌کند.
در رفتگی آرنج
بعد از شانه، دررفتگی آرنج یکی از شایع‌ترین انواع دررفتگی‌ها است. این آسیب معمولا زمانی رخ می‌دهد که فرد روی دست خود می‌افتد. در برخی موارد، ضربه شدید ممکن است با شکستگی یا آسیب عصبی همراه باشد. این عارضه می‌تواند هم در کودکان، هم در نوجوانان و بزرگسالان اتفاق بیفتد. زمانی که آرنج از موقعیت طبیعی خود خارج می‌شود، درد شدید، کاهش قدرت بازو و عدم توانایی در حرکت دادن آرنج را به دنبال خواهد داشت.
دررفتگی مچ پا
آسیب جدی به مچ پا می‌تواند منجر به دررفتگی آن شود. این وضعیت با پارگی رباط‌ها همراه است. احتمال بروز دررفتگی مچ پا در تصادفات با وسایل نقلیه موتوری بیشتر است. همچنین در حین ورزش و پریدن، فشار وارد شده به مچ پا ممکن است باعث جابه‌جایی استخوان‌های مفصل شود.
دررفتگی فک
دررفتگی فک یک وضعیت اورژانسی و بسیار دردناک است. این آسیب گاهی اوقات باعث می‌شود فرد نتواند دهان خود را ببندد. دررفتگی فک معمولا زمانی رخ می‌دهد که دهان به طور غیر طبیعی باز شود، مانند هنگام عمل دندانپزشکی، خمیازه کشیدن، استفراغ یا گاز زدن مواد غذایی بزرگ. در این شرایط، درمان فوری ضروری است.
در رفتگی لگن
دررفتگی لگن وضعیتی است که می‌تواند شوک شدیدی ایجاد کند. در این نوع دررفتگی، سر استخوان ران از حفره خود خارج می‌شود. نوعی دررفتگی لگن نیز وجود دارد که مادرزادی است و برخی نوزادان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این مشکل معمولا در فیتینگ لگن نوزاد ایجاد می‌شود و علت آن ممکن است ژنتیکی، هورمونی یا مکانیکی باشد.
دررفتگی انگشت دست و پا
گاهی اوقات دررفتگی انگشتان دست یا پا رخ می‌دهد که معمولا مفصل مرکزی انگشت را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این عارضه زمانی اتفاق می‌افتد که انگشت کشیده یا ضربه بخورد و به عقب برگردد. در بسیاری از موارد، دررفتگی انگشتان دست و پا در حین بازی یا زمین خوردن رخ می‌دهد.
چگونگی تشخیص در رفتگی
اگر بعد از وارد شدن ضربه، درد شدیدی احساس کنید یا قادر به حرکت دادن مفصل به‌درستی نباشید، احتمال دررفتگی وجود دارد. در برخی موارد، پزشک می‌تواند حرکت غیرطبیعی استخوان‌ها در ناحیه آسیب‌دیده را مشاهده کند. همچنین توانایی حرکت دادن مفصل باید به دقت بررسی شود.
در بیشتر موارد، معاینه فیزیکی برای تشخیص کافی است. با این حال، در برخی شرایط، پزشک ممکن است برای ارزیابی دقیق‌تر، آزمایش‌های تصویربرداری را تجویز کند. در تصویر برداری با اشعه ایکس، شکستگی‌ها و تغییرات غیرطبیعی مفصل قابل شناسایی هستند. در مواقعی که آسیب به رباط‌ها یا تاندون‌ها مشکوک باشد، ممکن است پزشک از سی‌تی‌اسکن یا ام‌آرآی برای تشخیص دقیق‌تر استفاده کند.
درمان در رفتگی به چه صورت است؟
درمان دررفتگی شامل مراحل مختلفی است که برای تسکین درد و بازگرداندن مفصل به حالت طبیعی انجام می‌شود.
اولین قدم در درمان این آسیب، تسکین درد است که برای این کار پزشک معمولا داروهای مسکن و ضدالتهاب تجویز می‌کند. همچنین برای کاهش درد و تسریع روند بهبودی، مفصل باید بی‌حرکت بماند، به همین منظور پزشک ممکن است از آتل یا بانداژ برای ثابت نگه‌داشتن مفصل استفاده کند.
در برخی موارد، پزشک متخصص ارتوپدی یا فیزیوتراپیست می‌تواند مفصل را سریعاً به جای اصلی خود بازگرداند. این کار معمولا بدون نیاز به بیهوشی انجام می‌شود. در شرایطی که دررفتگی مکرر یا آسیب‌های شدید به استخوان، ماهیچه یا تاندون‌ها وجود داشته باشد، نیاز به جراحی است. این جراحی‌ها می‌توانند شامل تثبیت مفصل، بازسازی بافت‌های آسیب‌دیده یا آرتروپلاستی (تعویض مفصل با پروتز) باشند.
بهبودی دررفتگی معمولا سریع است، اما برخی عوامل می‌توانند بر این روند تأثیر بگذارند. به‌طور مثال، کودکان به‌طور معمول سریع‌تر از بزرگسالان بهبود می‌یابند. افراد مبتلا به مشکلات گردش خون مانند دیابت ممکن است روند بهبودی کندتری داشته باشند. گاهی اوقات فیزیوتراپیست تمریناتی را برای تسریع روند بهبودی به بیمار توصیه می‌کند که می‌تواند در منزل انجام دهد.
راه‌های پیشگیری از در رفتگی
هیچ راهی برای پیشگیری کامل از دررفتگی وجود ندارد، اما می‌توان با احتیاط در هنگام ورزش، فعالیت‌های سنگین و حرکات شدید خطر آسیب و ضربه را کاهش داد. به‌ویژه کودکان که در حین بازی یا فعالیت‌های بدنی بیشتر در معرض آسیب هستند، ممکن است دچار دررفتگی مفاصل شوند. بنابراین توجه ویژه به مراقبت و ایمنی در این شرایط ضروری است.
در صورت عدم درمان دررفتگی چه عوارضی به وجود می آید؟
عدم درمان دررفتگی می‌تواند به عوارض جدی و دائمی منجر شود. برخی از این عوارض عبارتند از:
- بی‌ثباتی مفصل: دررفتگی درمان‌نشده می‌تواند باعث بی‌ثباتی مزمن در مفصل شود، به طوری که آن مفصل دیگر قادر به عملکرد طبیعی خود نخواهد بود.
- آسیب به اعصاب و عروق خونی: دررفتگی ممکن است به اعصاب و عروق خونی آسیب رسانده و موجب بی‌حسی، ضعف یا مشکلات گردش خون شود.
- آرتروز: در صورت عدم درمان و بازگشت مفصل به جای خود، ممکن است در طول زمان، مفصل آسیب دیده دچار آرتروز یا ساییدگی زودرس شود.
- پارگی رباط‌ها و تاندون‌ها: عدم درمان به موقع می‌تواند منجر به آسیب دائمی به رباط‌ها، تاندون‌ها و دیگر بافت‌های اطراف مفصل شود.
- کاهش دامنه حرکتی: در صورت درمان نشدن دررفتگی، ممکن است دامنه حرکتی مفصل کاهش یافته و توانایی حرکت آن محدود شود.
در نتیجه، درمان سریع و دقیق دررفتگی بسیار مهم است تا از بروز این عوارض جدی جلوگیری شود.
سخن پایانی
دررفتگی یک آسیب جدی است که نیاز به درمان سریع و دقیق دارد. تشخیص به‌موقع و اقدامات درمانی مناسب می‌تواند از بروز عوارض جدی جلوگیری کند و به بهبودی کامل کمک نماید. برای درمان این مشکل، مشاوره با پزشک متخصص از اهمیت بالایی برخوردار است. دکتر احمد همت یار، با تخصص و تجربه در درمان اختلالات مفصلی، می‌تواند بهترین راه‌حل‌ها را برای بازگشت به سلامت شما ارائه دهد و در فرایند درمان همراه شما باشد.
سوالات متداول
مدت زمان بهبودی بسته به شدت دررفتگی و نوع مفصل متفاوت است. در بیشتر موارد، با درمان مناسب، بهبودی در چند هفته یا چند ماه امکان‌پذیر است.
بله، برخی افراد ممکن است بعد از یک دررفتگی، بیشتر در معرض دررفتگی‌های مکرر قرار بگیرند. این مسئله می‌تواند به‌ویژه در صورتی که درمان کامل نشده باشد یا مفصل آسیب دیده به‌درستی بهبود نیافته باشد، رخ دهد.
درد ناشی از دررفتگی معمولا پس از درمان اولیه کاهش می‌یابد. با این حال، در صورت آسیب به بافت‌های اطراف مفصل یا عدم درمان صحیح، ممکن است درد در طولانی‌مدت ادامه داشته باشد.