دررفتگی مادرزادی لگن یکی از مشکلات شایع اما پنهان در نوزادان است که اگر زود تشخیص داده نشود، ممکن است در آینده به مشکلات حرکتی جدی، درد مزمن و حتی لنگش منجر شود. نکته مهم اینجاست که ظاهر نوزاد همیشه نمی‌تواند نشانه‌ای از این عارضه را نشان دهد و همین موضوع باعث تاخیر در تشخیص می‌شود. هرچه درمان زودتر آغاز شود، احتمال بهبودی کامل بیشتر خواهد بود. در این مقاله قرار است نگاهی دقیق به دلایل، علائم و روش‌های درمان این عارضه بیندازیم تا با آگاهی بیشتر، گامی موثر برای سلامت حرکتی فرزندمان برداریم.
علائم و نشانه‌های دررفتگی مادرزادی لگن در نوزادان
علائم و نشانه‌های دررفتگی مادرزادی لگن در نوزادان در همان روزهای ابتدایی تولد قابل تشخیص هستند، به ویژه اگر پزشک به طور دقیق ناحیه لگن و مفصل ران نوزاد را معاینه کند. با این حال برخی از این علائم ممکن است تا زمانی که کودک شروع به ایستادن یا راه رفتن نکند، به طور واضح بروز نکنند.
تفاوت در طول پاها
یکی از شایع‌ترین نشانه‌ها، کوتاه‌تر بودن یکی از پاهای نوزاد نسبت به پای دیگر است. این تفاوت ممکن است در حالت خوابیده یا در هنگام تعویض پوشک بیشتر به چشم بیاید.
محدود بودن حرکت پاها
در نوزادانی که دررفتگی لگن دارند، ممکن است حرکت پاها هنگام باز کردن ران‌ها محدود باشد. برای مثال، هنگام باز کردن پاهای نوزاد به طرفین، یکی از پاها کمتر باز می‌شود.
چین‌های نامتقارن روی ران یا باسن
در برخی موارد، چین‌های پوستی روی ران‌ها یا باسن نوزاد نامتقارن هستند و این می‌تواند نشانه‌ای از دررفتگی لگن باشد.
صدا یا احساس کلیک هنگام حرکت مفصل
در معاینه پزشک، ممکن است صدایی مانند کلیک یا تق تق از مفصل ران شنیده شود که نشانه‌ای از لغزش یا ناپایداری مفصل لگن است.
تاخیر در راه رفتن یا لنگیدن
اگر دررفتگی لگن تا سنین بالاتر تشخیص داده نشود، ممکن است کودک هنگام راه رفتن دچار لنگیدن یا افتادگی یک طرف بدن شود.
بیشتر بخوانید: پای پرانتزی در کودکان چگونه درمان می شود؟
دلایل و عوامل ایجاد دررفتگی لگن در نوزاد
دررفتگی مادرزادی لگن یا دیسپلازی مفصل ران به دلیل رشد غیرطبیعی مفصل لگن در دوران جنینی یا در ماه‌های ابتدایی تولد رخ می‌دهد. این مشکل می‌تواند یک طرفه یا دوطرفه باشد و دلایل مختلفی در بروز آن نقش دارند.
وضعیت نامناسب جنین در رحم
یکی از دلایل شایع، قرارگیری غیر طبیعی جنین در رحم مادر است. به خصوص اگر نوزاد در وضعیت بریچ (قرارگیری پاها به سمت پایین) باشد، فشار بیشتری به مفصل ران وارد شده و احتمال دررفتگی لگن بیشتر می‌شود.
سابقه خانوادگی
اگر در خانواده سابقه دررفتگی لگن وجود داشته باشد، احتمال بروز این مشکل در نوزاد بالاتر می‌رود. ژنتیک در بسیاری از موارد نقش مهمی دارد.
کم بودن مایع آمنیوتیک
اگر در دوران بارداری مایع آمنیوتیک اطراف جنین کمتر از حد معمول باشد، فضای حرکتی جنین محدود می‌شود. این محدودیت حرکت می‌تواند به ناهنجاری‌هایی در مفاصل از جمله لگن منجر شود.
جنسیت نوزاد
دررفتگی لگن بیشتر در نوزادان دختر دیده می‌شود. هورمون‌هایی که در دوران بارداری ترشح می‌شوند و باعث شل شدن مفاصل لگن مادر می‌شوند، ممکن است روی مفاصل جنین دختر هم تاثیر بگذارند.
اولین فرزند بودن
اولین بارداری با فضای محدودتری برای رشد جنین همراه است و همین موضوع می‌تواند خطر دررفتگی لگن را افزایش دهد.
قنداق‌کردن نادرست نوزاد
استفاده نادرست از قنداق، مخصوصا اگر پاهای نوزاد در حالت کشیده و مستقیم بسته شوند، می‌تواند روی مفصل ران فشار وارد کرده و خطر دررفتگی را افزایش دهد.
چگونه دررفتگی مادرزادی لگن تشخیص داده می‌شود؟
دررفتگی مادرزادی لگن در همان دوران نوزادی قابل تشخیص است، به خصوص اگر پزشک هنگام تولد یا در معاینات اولیه به مشکل مشکوک شود. در این مرحله، با معاینه فیزیکی ساده می‌توان علائم اولیه را شناسایی کرد. پزشک با انجام تست‌هایی مانند بارلو و ارتولانی بررسی می‌کند که آیا مفصل ران به‌درستی در جای خود قرار دارد یا خیر. همچنین نشانه‌هایی مانند نامتقارن بودن چین‌های پوستی ران یا تفاوت در طول پاها می‌تواند زنگ خطر اولیه باشد.
در صورت مشاهده علائم مشکوک، برای تایید تشخیص، از سونوگرافی لگن استفاده می‌شود که به خصوص در نوزادان زیر ۶ ماه بسیار دقیق و بی‌خطر است. در نوزادان بزرگ‌تر، تصویربرداری با اشعه ایکس نیز می‌تواند به پزشک کمک کند تا ساختار استخوانی لگن را ارزیابی کند. تشخیص زودهنگام دررفتگی لگن اهمیت زیادی دارد، چون هرچه زودتر درمان آغاز شود، احتمال موفقیت بالاتر رفته و از بروز مشکلات حرکتی در آینده جلوگیری می‌شود.
بیشتر بخوانید: کلاب فوت چیست؟
درمان دررفتگی مادرزادی لگن
دررفتگی مادرزادی لگن بسته به شدت آسیب و سن نوزاد، روش‌های درمانی متفاوتی دارد. هدف اصلی درمان، قرار دادن سر استخوان ران درون حفره لگن و حفظ آن در موقعیت درست برای رشد طبیعی مفصل است. هرچه درمان زودتر آغاز شود، شانس موفقیت بیشتر و احتمال نیاز به جراحی کمتر خواهد بود.
درمان در نوزادان زیر ۶ ماه
در نوزادان کمتر از ۶ ماه، از آتل پاولیک هارنس (Pavlik Harness) استفاده می‌شود. این آتل به شکلی طراحی شده که پاهای نوزاد را در وضعیت مناسبی نگه می‌دارد و به تدریج سر استخوان ران را به جای اصلی‌اش بازمی‌گرداند. استفاده از این روش نیازمند پیگیری دقیق و معاینات منظم توسط پزشک است تا از قرارگیری صحیح مفصل اطمینان حاصل شود.
درمان در کودکان بزرگ‌تر و موارد مقاوم
اگر درمان اولیه با آتل موفقیت آمیز نباشد یا نوزاد دیرتر تشخیص داده شود، ممکن است نیاز به روش‌های دیگر مانند گچ‌گیری، جااندازی بسته یا باز مفصل لگن و حتی جراحی وجود داشته باشد. جراحی زمانی انجام می‌شود که روش‌های غیرجراحی نتوانند مفصل را به موقعیت صحیح بازگردانند. پس از هر نوع درمان، فیزیوتراپی و پیگیری‌های تصویربرداری برای اطمینان از رشد صحیح لگن و جلوگیری از عوارض ضروری است.
آیا دررفتگی لگن در کودکان قابل پیشگیری است؟
دررفتگی مادرزادی لگن به طور کامل قابل پیشگیری نیست، زیرا بیشتر مواقع به دلایل ژنتیکی یا شرایط خاص دوران بارداری (مانند کمبود مایع آمنیوتیک یا موقعیت بریچ جنین) اتفاق می‌افتد. اما با این حال، می‌توان با برخی اقدامات ساده احتمال بروز یا بدتر شدن این مشکل را کاهش داد. یکی از مهم‌ترین راهکارها، رعایت اصول صحیح در قنداق کردن نوزاد است. قنداق‌کردن محکم و محدودکردن حرکت پاها می‌تواند مفصل ران را تحت فشار قرار دهد و زمینه ساز دررفتگی شود.
همچنین در کودکانی که سابقه خانوادگی دررفتگی لگن دارند یا در زایمان‌های پرخطر به دنیا آمده‌اند، انجام غربالگری و معاینات دوره‌ای بسیار ضروری است. سونوگرافی لگن در چند هفته اول زندگی می‌تواند به تشخیص زودهنگام کمک کند. با تشخیص زودهنگام و شروع درمان در همان ماه‌های ابتدایی، می‌توان جلوی عوارض جدی و نیاز به جراحی را در آینده گرفت. بنابراین، اگرچه پیشگیری کامل همیشه ممکن نیست، اما آگاهی والدین و پیگیری‌های پزشکی نقش مهمی در کنترل این عارضه دارند.
گام‌های موثر در درمان دررفتگی لگن نوزادان
دررفتگی مادرزادی لگن اگر به موقع تشخیص داده و درمان شود، اغلب می‌تواند بدون عوارض بلندمدت بهبود یابد. اهمیت آغاز سریع درمان در افزایش موفقیت و کاهش نیاز به جراحی غیرقابل انکار است. مراقبت‌های دقیق و پیگیری منظم پس از درمان نیز نقش مهمی در حفظ سلامت مفصل و رشد طبیعی کودک دارند. با آگاهی والدین و همکاری با تیم پزشکی، می‌توان به بهترین نتایج برای کودکان مبتلا به دررفتگی مادرزادی لگن دست یافت.