دررفتگی مادرزادی سر استخوان رادیوس یکی از ناهنجاری‌های نادر مفصل آرنج است که از بدو تولد وجود دارد و می‌تواند حرکت طبیعی دست را تحت تأثیر قرار دهد. در این وضعیت، سر استخوان رادیوس که در ناحیه مفصل آرنج قرار می‌گیرد، از جایگاه طبیعی خود خارج شده و باعث محدودیت در چرخش دست و خم و راست کردن آرنج می‌شود. شناسایی به موقع این عارضه اهمیت زیادی دارد، زیرا درمان به موقع می‌تواند از بروز مشکلات طولانی‌مدت در حرکت و عملکرد دست جلوگیری کند و کیفیت زندگی کودک را بهبود ببخشد.
دررفتگی مادرزادی سر استخوان رادیوس چیست؟
دررفتگی مادرزادی سر استخوان رادیوس یک ناهنجاری نادر مفصل آرنج است که از بدو تولد وجود دارد. در این وضعیت، سر استخوان رادیوس که یکی از دو استخوان اصلی ساعد است و در مفصل آرنج با استخوان اولنا و هومروس مفصل می‌شود، از جایگاه طبیعی خود خارج می‌شود. این جابجایی باعث می‌شود حرکت چرخشی ساعد (پروسپرینیشن و سوپینیشن) و خم و راست کردن آرنج محدود شود و ظاهر مفصل آرنج نامتقارن به نظر برسد.
این مشکل در کودکان تشخیص داده می‌شود و ممکن است به صورت تک‌طرفه یا دوطرفه رخ دهد، هرچند نوع تک‌طرفه شایع‌تر است. دررفتگی مادرزادی سر رادیوس می‌تواند با سایر مشکلات مادرزادی مانند انحراف آرنج یا کوتاهی استخوان‌ها همراه باشد و در صورت عدم درمان به موقع، محدودیت حرکتی دائمی و مشکلات عملکردی ایجاد کند.
بیشتر بخوانید: نرمی استخوان در کودکان
علل دررفتگی مادرزادی سر استخوان رادیوس
دررفتگی مادرزادی سر استخوان رادیوس به دلیل رشد غیرطبیعی مفصل آرنج در دوران جنینی ایجاد می‌شود. این ناهنجاری می‌تواند باعث محدودیت حرکت دست و تغییر شکل آرنج شود و گاهی با مشکلات دیگر اسکلتی همراه است. علل دقیق این وضعیت هنوز به طور کامل مشخص نیست، اما عوامل ژنتیکی و اختلالات رشد نقش مهمی دارند.
- اختلال در رشد جنینی استخوان رادیوس و مفصل آرنج
- عوامل ژنتیکی و ارثی که بر تکامل مفصل تأثیر می‌گذارند
- همراهی با سایر ناهنجاری‌های مادرزادی استخوان و مفصل
- اختلالات عضلانی یا رباطی که ثبات مفصل را کاهش می‌دهند
- تغییر شکل یا کوتاهی استخوان اولنا که باعث جابجایی رادیوس می‌شود
بیشتر بخوانید: زانو درد در کودکان
علائم و نشانه‌های دررفتگی مادرزادی سر استخوان رادیوس
علائم و نشانه‌های دررفتگی مادرزادی سر استخوان رادیوس از دوران کودکی قابل مشاهده هستند و بسته به شدت جابجایی مفصل، متفاوت‌اند. شناسایی به موقع این علائم اهمیت زیادی دارد تا درمان مناسب انجام شود و محدودیت حرکتی دائمی ایجاد نشود.
- محدودیت چرخش ساعد؛ دست نمی‌تواند به‌طور کامل بچرخد (سوپینیشن و پرونیشن محدود).
- عدم تقارن آرنج‌ها؛ یک آرنج ممکن است بالاتر یا جلوتر از دیگری به نظر برسد.
- ظاهر غیرطبیعی مفصل آرنج؛ برآمدگی یا تغییر شکل سر استخوان رادیوس قابل لمس است.
- کاهش دامنه حرکتی خم و راست کردن آرنج؛ ممکن است کودک یا بزرگسال نتواند آرنج را کامل باز یا بسته کند.
- درد یا ناراحتی خفیف در برخی موارد؛ به‌ویژه هنگام تلاش برای حرکت شدید ساعد یا دست.
- همراهی با سایر ناهنجاری‌های استخوانی یا عضلانی؛ مانند کوتاهی استخوان‌ها یا تغییر شکل مفصل اولنا.
روش‌های تشخیص دررفتگی مادرزادی سر استخوان رادیوس
تشخیص دررفتگی مادرزادی سر استخوان رادیوس با بررسی دقیق بالینی آغاز می‌شود. بهترین فوق تخصص زانو درد ابتدا ظاهر آرنج و ساعد را مشاهده می‌کند و دامنه حرکتی دست و ساعد را ارزیابی می‌کند. عدم تقارن مفصل، محدودیت در چرخش ساعد و تغییر شکل قابل لمس سر استخوان رادیوس از مهم‌ترین نشانه‌های بالینی هستند که پزشک را به وجود این ناهنجاری مشکوک می‌کند.
پس از معاینه بالینی، تصویربرداری از آرنج ضروری است. رادیوگرافی ساده (X-ray) می‌تواند موقعیت سر استخوان رادیوس نسبت به اولنا و هومروس را نشان دهد و شدت دررفتگی را مشخص کند. در موارد پیچیده‌تر یا زمانی که جزئیات بیشتری از مفصل نیاز باشد، پزشک ممکن است از سی‌تی‌اسکن (CT scan) یا ام‌آر‌آی (MRI) استفاده کند تا ساختار استخوان‌ها و بافت‌های نرم اطراف مفصل به دقت بررسی شود.
تشخیص نهایی با ترکیب یافته‌های بالینی و تصویربرداری انجام می‌شود. این مرحله اهمیت زیادی دارد، زیرا شدت و نوع دررفتگی، انتخاب روش درمانی—چه غیرجراحی و چه جراحی—را تعیین می‌کند. همچنین در این مرحله بررسی می‌شود که آیا این عارضه با سایر مشکلات مادرزادی استخوان یا عضلات همراه است یا خیر، زیرا وجود این مشکلات می‌تواند روند درمان و نتایج آن را تحت تأثیر قرار دهد.
درمان غیرجراحی دررفتگی مادرزادی سر استخوان رادیوس
درمان غیرجراحی دررفتگی مادرزادی سر استخوان رادیوس در موارد خفیف یا زمانی که محدودیت حرکتی شدید وجود ندارد، توصیه می‌شود. هدف این روش‌ها بهبود دامنه حرکتی، کاهش علائم و جلوگیری از بدشکلی بیشتر است. هرچند درمان غیرجراحی جای سر استخوان را به طور کامل اصلاح نمی‌کند، اما می‌تواند عملکرد دست را بهبود بخشد و از بروز مشکلات ثانویه جلوگیری کند.
یکی از مهم‌ترین روش‌ها، فیزیوتراپی و تمرینات اصلاحی است. این تمرینات شامل حرکات کششی و تقویتی برای عضلات ساعد و اطراف آرنج می‌شوند تا انعطاف و توان عضلانی افزایش یابد و حرکت چرخشی دست (سوپینیشن و پرونیشن) بهبود پیدا کند. فیزیوتراپی منظم می‌تواند فشار روی مفصل را کاهش داده و به پیشگیری از سفتی و محدودیت بیشتر کمک کند.
در برخی موارد، استفاده از بریس‌ها یا وسایل ارتوپدی برای حمایت مفصل آرنج و کاهش فشار بر سر استخوان رادیوس مفید است. علاوه بر این، آموزش والدین یا خود بیمار در مورد روش‌های صحیح حرکت دست و آرنج در فعالیت‌های روزمره اهمیت زیادی دارد، زیرا این کار به کاهش آسیب و افزایش عملکرد مفصل کمک می‌کند.
جراحی دررفتگی مادرزادی سر استخوان رادیوس
جراحی دررفتگی مادرزادی سر استخوان رادیوس زمانی توصیه می‌شود که دررفتگی شدید باشد، دامنه حرکتی ساعد محدود شده یا درمان غیرجراحی مؤثر نبوده باشد. هدف جراحی، بازگرداندن سر استخوان رادیوس به موقعیت طبیعی خود در مفصل آرنج و بهبود عملکرد دست است. روش‌های جراحی بسته به شدت دررفتگی و سن بیمار متفاوت‌اند و ممکن است شامل آزادسازی رباط‌ها، اصلاح استخوان اولنا یا تثبیت سر رادیوس با ابزارهای مخصوص باشد تا مفصل پایدار و حرکت دست بهبود یابد.
نتایج جراحی رضایت‌بخش است و بیشتر بیماران پس از عمل، افزایش دامنه حرکتی دست و تقارن بهتر آرنج را تجربه می‌کنند. موفقیت جراحی به عواملی مانند شدت اولیه دررفتگی، سن بیمار و رعایت مراقبت‌های پس از عمل و انجام فیزیوتراپی منظم بستگی دارد. با پیروی از برنامه توانبخشی پس از جراحی، احتمال عوارض و بازگشت مشکل به حداقل می‌رسد و عملکرد طبیعی دست تا حد زیادی بازگردانده می‌شود.
سخن پایانی
دررفتگی مادرزادی سر استخوان رادیوس یک ناهنجاری مادرزادی مفصل آرنج است که می‌تواند محدودیت حرکت دست و تغییر شکل آرنج را ایجاد کند. تشخیص به موقع از طریق معاینه بالینی و تصویربرداری اهمیت زیادی دارد، زیرا شدت دررفتگی مسیر درمان را تعیین می‌کند. در موارد خفیف، درمان غیرجراحی مانند فیزیوتراپی و استفاده از بریس می‌تواند دامنه حرکتی و عملکرد دست را بهبود بخشد، اما در موارد شدیدتر یا مقاوم به درمان غیرجراحی، جراحی بهترین گزینه برای بازگرداندن سر استخوان به جایگاه طبیعی و بهبود عملکرد دست است. با انتخاب روش درمان مناسب و رعایت مراقبت‌های پس از آن، بیشتر بیماران می‌توانند عملکرد طبیعی آرنج و دست را تجربه کنند.
سوالات متداول
خیر، برخی موارد خفیف ممکن است در ابتدا قابل تشخیص نباشند و تنها با محدودیت حرکت دست یا نامتقارن شدن آرنج در دوران کودکی یا حتی نوجوانی مشخص شوند.
در موارد خفیف و با تمرینات فیزیوتراپی منظم و استفاده از بریس، می‌توان عملکرد دست را بهبود داد، اما جای سر استخوان به طور کامل اصلاح نمی‌شود و در درجات شدید، جراحی لازم است.
در بسیاری از موارد درد شدید مشاهده نمی‌شود، اما در صورت محدودیت حرکتی یا فشار غیرطبیعی روی مفصل آرنج، ممکن است فرد دچار درد خفیف تا متوسط شود، که با فیزیوتراپی یا جراحی قابل کاهش است.