دررفتگی شانه در کودکان اتفاقی است که می‌تواند حتی در بازی‌های روزمره یا یک زمین خوردن ساده رخ دهد و والدین را به شدت نگران کند. این آسیب نه تنها باعث درد و محدودیت حرکت می‌شود، بلکه اگر به موقع تشخیص و درمان نشود، می‌تواند بر رشد و عملکرد طبیعی دست و شانه کودک تأثیر بگذارد. بسیاری از والدین در چنین شرایطی نمی‌دانند باید چه واکنشی نشان دهند یا چگونه از بروز دوباره این مشکل پیشگیری کنند. در این مطلب، به شما کمک می‌کنیم علت‌ها، علائم و بهترین راه‌های درمان و مراقبت از شانه دررفته کودک را بشناسید تا بتوانید در مواقع ضروری بهترین تصمیم را بگیرید.
دررفتگی شانه کودکان چیست؟
دررفتگی شانه کودکان به حالتی گفته می‌شود که استخوان بازو (هومروس) از محل طبیعی خود در حفره شانه (گلنوئید) خارج می‌شود. این اتفاق به دنبال ضربه مستقیم، زمین خوردن یا کشش شدید دست رخ می‌دهد و باعث درد شدید، تورم و محدودیت حرکت بازو می‌شود. از آنجایی که مفصل شانه در کودکان هنوز در حال رشد و شکل‌گیری است، احتمال آسیب به بافت‌های نرم اطراف مانند رباط‌ها و عضلات نیز بالاتر است. تشخیص سریع و درمان به موقع دررفتگی شانه برای جلوگیری از آسیب‌های ماندگار و بازگشت عملکرد طبیعی مفصل اهمیت زیادی دارد.
علائم دررفتگی شانه در کودکان چیست؟
علائم دررفتگی شانه در کودکان واضح و قابل تشخیص هستند و می‌توانند والدین را به سرعت متوجه وجود مشکل کنند. مهم‌ترین این علائم عبارت‌اند از:
درد شدید و ناگهانی
وقتی شانه کودک دچار دررفتگی می‌شود، مفصل از جای طبیعی خود خارج شده و بافت‌های اطراف مانند رباط‌ها و عضلات تحت کشش یا پارگی قرار می‌گیرند. این آسیب باعث ایجاد درد تیز و ناگهانی می‌شود که با کوچک‌ترین حرکت یا حتی لمس شانه بیشتر می‌شود.
تورم و کبودی
پس از دررفتگی، رگ‌های خونی اطراف مفصل آسیب می‌بینند و مایع یا خون در بافت‌ها جمع می‌شود. این مسئله باعث ورم و در برخی موارد کبودی در ناحیه شانه و حتی بالای بازو می‌گردد که طی چند ساعت پس از آسیب بیشتر قابل مشاهده است.
تغییر شکل ظاهری شانه
به دلیل خروج استخوان بازو از حفره مفصل، ظاهر شانه تغییر می‌کند. یک سمت شانه کمی فرو رفته یا برآمده دیده می‌شود و این عدم تقارن در مقایسه با شانه سالم به‌خوبی قابل تشخیص است.
محدودیت یا ناتوانی در حرکت دادن بازو
کودک نمی‌تواند دست آسیب دیده را بالا ببرد یا حرکت دهد. حتی حرکات ساده مثل بالا بردن دست برای گرفتن چیزی یا چرخاندن آن می‌تواند درد شدیدی ایجاد کند.
بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن در بازو یا انگشتان
دررفتگی شانه گاهی باعث فشار بر اعصاب اطراف مفصل می‌شود. این فشار می‌تواند باعث احساس بی‌حسی، گزگز یا ضعف در بازو، ساعد یا حتی انگشتان شود. این علامت نیازمند توجه ویژه پزشک است.
بی‌حرکت نگه داشتن دست توسط کودک
به دلیل درد و ناراحتی، کودک دست خود را نزدیک بدن نگه می‌دارد و از حرکت دادن آن اجتناب می‌کند. این رفتار یک واکنش طبیعی برای جلوگیری از افزایش درد یا آسیب بیشتر است.
اگر کودک شما بعد از بازی یا زمین خوردن دچار درد یا محدودیت حرکت در شانه شد، سریعا با دکتر همت یار تماس بگیرید تا درمان مناسب را شروع کنید.
علت‌های دررفتگی شانه در کودکان
علت‌های دررفتگی شانه در کودکان می‌تواند به چند عامل اصلی برگردد که اغلب با فعالیت‌های روزمره، بازی یا حوادث ناگهانی مرتبط هستند. مهم‌ترین این علت‌ها عبارت‌اند از:
زمین خوردن روی دست یا شانه
یکی از شایع‌ترین دلایل، افتادن کودک روی دست باز یا مستقیم روی شانه است. این ضربه می‌تواند فشار ناگهانی زیادی به مفصل وارد کند و باعث خروج استخوان بازو از جای خود شود.
ضربه مستقیم به شانه
در حین بازی‌های پرتحرک، ورزش یا حتی برخورد با اشیا سخت، ممکن است ضربه شدیدی به شانه وارد شود که مفصل را از حالت طبیعی خارج کند.
کشش ناگهانی بازو
گاهی کشیدن دست کودک، مثلا هنگام بالا کشیدن او از زمین یا جلوگیری از افتادن، می‌تواند باعث کشش بیش از حد مفصل و دررفتگی شود.
حرکات چرخشی شدید
حرکت سریع و ناگهانی بازو به سمت بالا یا عقب، به‌خصوص در هنگام پرتاب توپ یا بلند کردن اجسام، ممکن است باعث آسیب به رباط‌ها و دررفتگی شانه شود.
آسیب‌های ورزشی
ورزش‌هایی که نیاز به حرکت زیاد شانه دارند مثل شنا، ژیمناستیک یا ورزش‌های رزمی، در صورت عدم رعایت تکنیک صحیح، می‌توانند خطر دررفتگی را افزایش دهند.
شلی مفصل یا ضعف رباط‌ها
برخی کودکان به طور طبیعی مفاصل شل‌تر یا رباط‌های ضعیف‌تری دارند (به دلیل عوامل ژنتیکی یا شرایط خاص پزشکی) که این مسئله احتمال دررفتگی را بیشتر می‌کند.
بیشتر بخوانید: دررفتگی ارنج در کودکان به چه علت رخ می دهد؟
دررفتگی شانه در کودکان چگونه درمان می‌شود؟
دررفتگی شانه در کودکان نیاز به اقدام سریع پزشکی دارد تا مفصل به حالت طبیعی برگردد و از آسیب‌های بیشتر جلوگیری شود. درمان آن شامل مراحل زیر است:
جااندازی مفصل (کاهش دررفتگی)
پزشک با استفاده از روش‌های مخصوص و تحت شرایط کنترل شده، استخوان بازو را به جای طبیعی خود در حفره مفصل برمی‌گرداند. این کار تحت بی‌حسی موضعی یا بیهوشی کوتاه مدت انجام می‌شود تا کودک درد زیادی احساس نکند.
استفاده از آتل یا اسلینگ
پس از جااندازی، شانه کودک برای چند روز تا چند هفته با آتل یا اسلینگ بی‌حرکت می‌شود تا بافت‌ها و رباط‌های آسیب دیده ترمیم شوند و مفصل تثبیت شود.
مصرف داروهای ضد درد و ضد التهاب
پزشک ممکن است برای کاهش درد و تورم، داروهای مناسب برای سن و شرایط کودک تجویز کند.
فیزیوتراپی و تمرینات توان‌بخشی
بعد از برداشتن آتل، انجام تمرینات مخصوص برای بازگرداندن دامنه حرکتی، تقویت عضلات شانه و پیشگیری از دررفتگی مجدد ضروری است. این تمرینات باید زیر نظر فیزیوتراپیست یا بهترین فوق تخصص ارتوپدی اطفال انجام شوند.
پیشگیری از آسیب مجدد
آموزش به کودک و والدین برای اجتناب از حرکات پرخطر، رعایت تکنیک صحیح در ورزش و استفاده از محافظ شانه در فعالیت‌های خاص، بخشی از روند درمان محسوب می‌شود.
تفاوت دررفتگی شانه با شکستگی شانه در کودکان
پیشگیری از دررفتگی شانه در کودکان اهمیت زیادی دارد، زیرا این آسیب می‌تواند دردناک باشد و گاهی باعث مشکلات طولانی‌مدت در حرکت شانه شود. برای کاهش خطر دررفتگی، والدین باید مراقب فعالیت‌های پرخطر کودک باشند، به خصوص هنگام بازی‌های پرتحرک یا ورزش‌هایی که شانه درگیر است. آموزش تکنیک صحیح در بلند کردن و حمایت از کودک، استفاده از محافظ شانه در ورزش‌های رزمی یا پرتابی، و جلوگیری از کشش ناگهانی بازو می‌تواند نقش مهمی در پیشگیری داشته باشد. همچنین تقویت عضلات اطراف شانه از طریق تمرینات ساده و مناسب سن کودک، به تثبیت مفصل کمک می‌کند و احتمال آسیب‌های مجدد را کاهش می‌دهد.
سخن پایانی
دررفتگی شانه در کودکان اگرچه می‌تواند تجربه‌ای دردناک و نگران کننده برای والدین باشد، اما با تشخیص سریع، درمان به موقع و رعایت نکات مراقبتی، بیشتر کودکان به طور کامل بهبود می‌یابند و می‌توانند بدون محدودیت به فعالیت‌های روزمره خود برگردند. آگاهی والدین از علائم، علت‌ها و روش‌های درمان این آسیب، نقش مهمی در پیشگیری از عوارض طولانی مدت و حفظ سلامت مفصل شانه دارد. به یاد داشته باشید که مراجعه سریع به پزشک و انجام توان‌بخشی مناسب، کلید بازگشت کامل عملکرد شانه و جلوگیری از تکرار دررفتگی است.