آسیب ورزشی در کودکان یکی از نگرانی‌های والدین و مربیان است که می‌تواند تجربه شیرین ورزش را به تجربه‌ای دردناک و نگران کننده تبدیل کند. کودکان هنگام بازی و تمرین به دلیل رشد سریع استخوان‌ها و عضلات، بیشتر در معرض آسیب هستند و حتی یک برخورد ساده می‌تواند منجر به درد یا محدودیت در حرکت شود. با شناخت انواع آسیب‌های ورزشی، علائم هشداردهنده و روش‌های پیشگیری و درمان، می‌توان کودک را سریع‌تر به فعالیت بازگرداند و تجربه‌ای ایمن و لذت بخش از ورزش برای او فراهم کرد.
چرا کودکان بیشتر دچار آسیب ورزشی می‌شوند؟
کودکان بیشتر دچار آسیب ورزشی می‌شوند به چند دلیل اصلی که با ویژگی‌های جسمانی و رفتاری آن‌ها مرتبط است:
رشد سریع استخوان‌ها و عضلات
در دوران کودکی و نوجوانی، استخوان‌ها و عضلات کودک هنوز در حال رشد و تکامل هستند. استخوان‌ها نسبت به بافت‌های نرم مانند تاندون و رباط‌ها شکننده‌ترند و این باعث می‌شود حتی ضربه یا فشار نسبتاً کم، بتواند موجب شکستگی، کشیدگی یا پیچ‌خوردگی شود. همچنین رشد نابرابر استخوان و عضله در برخی نقاط بدن می‌تواند تعادل و قدرت کودک را کاهش دهد و ریسک آسیب را افزایش دهد.
مهارت‌های حرکتی کمتر
کودکان مهارت‌های حرکتی و کنترل عضلانی کمتری نسبت به بزرگسالان دارند. آن‌ها هنوز نمی‌توانند حرکات پیچیده ورزشی را با دقت و هماهنگی کامل انجام دهند، بنابراین احتمال افتادن، برخورد یا اجرای اشتباه حرکات بالاتر است. این عدم هماهنگی باعث می‌شود آسیب‌هایی مثل رگ‌به‌رگ شدن، پیچ خوردگی مچ یا آسیب‌های زانو بیشتر رخ دهد.
خستگی و تمرین بیش از حد
بسیاری از کودکان به دلیل علاقه زیاد به ورزش یا فشار مربیان و والدین، بدون استراحت کافی و با شدت بالا تمرین می‌کنند. خستگی باعث کاهش تمرکز و کاهش توان عضلانی می‌شود، در نتیجه بدن کمتر قادر به محافظت از مفاصل و عضلات است و احتمال آسیب افزایش می‌یابد.
تجهیزات نامناسب یا محیط ناامن
کودکان از تجهیزات ورزشی بزرگسالان یا وسایل نامناسب استفاده می‌کنند، یا در محیط‌هایی بازی می‌کنند که استاندارد ایمنی ندارند. کف زمین لغزنده، توپ‌های بزرگ یا سنگین، و کفش‌های نامناسب می‌توانند عامل مستقیم آسیب باشند.
عدم آگاهی از تکنیک صحیح
کودکان هنوز تجربه کافی ندارند و نمی‌دانند چگونه حرکات ورزشی را به‌طور صحیح انجام دهند. نبود آموزش مناسب در مورد گرم کردن، کشش عضلات و تکنیک‌های ایمن، باعث می‌شود آسیب‌ها بیشتر رخ دهند.
روحیه رقابتی و هیجان بالا
کودکان در رقابت‌های ورزشی ممکن است هیجان و انرژی زیادی داشته باشند و مراقبت کافی از خود نکنند. این شور و هیجان باعث می‌شود حرکات پرخطر انجام دهند یا از استراحت لازم صرف‌نظر کنند، که شانس آسیب را افزایش می‌دهد.
بیشتر بدانید: گردن درد در کودکان چگونه درمان می‌شود؟
شایع ترین آسیب های ورزشی در کودکان چیست؟
شایع‌ترین آسیب‌های ورزشی در کودکان معمولا به دلیل رشد سریع استخوان‌ها، ضعف عضلات و مهارت حرکتی کمتر اتفاق می‌افتند. مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:
کشش و کشیدگی عضلات
این آسیب‌ها وقتی رخ می‌دهند که عضلات یا رباط‌ها بیش از حد کشیده شوند. شایع‌ترین محل‌ها شامل زانو، مچ پا و شانه هستند.
شکستگی استخوان‌ها
کودکان هنگام زمین خوردن یا برخورد شدید ممکن است دچار شکستگی استخوان شوند. شایع‌ترین نوع، شکستگی مچ دست و بازو است.
دررفتگی مفصل
مفصل‌ها به ویژه شانه و انگشتان می‌توانند در اثر ضربه یا افتادن دررفت کنند.
صدمات ناشی از رشد استخوان
صفحات رشد استخوان در کودکان نسبت به بزرگسالان آسیب پذیرترند و آسیب به آن‌ها می‌تواند رشد استخوان را تحت تأثیر قرار دهد.
ضربه به سر و صورت
در ورزش‌های تماسی مانند فوتبال و بسکتبال، ضربه به سر می‌تواند باعث کوفتگی، گیجی یا در موارد شدیدتر، آسیب مغزی شود.
آسیب‌های ناشی از فشار مکرر
تمرین بیش از حد در یک ناحیه خاص، مانند زانو (سندرم پاتلا) یا شانه، باعث التهاب تاندون‌ها و درد مزمن می‌شود.
آیا می‌خواهید سلامت ورزشی کودک‌تان را تضمین کنید؟ فرم زیر را تکمیل کنید تا مشاوره تخصصی درباره پیشگیری و درمان آسیب‌های ورزشی کودکان دریافت کنید.
چه زمانی مراجعه به پزشک و متخصص فیزیوتراپی ضروری است؟
مراجعه به پزشک یا متخصص فیزیوتراپی برای آسیب‌های ورزشی کودکان در مواقع زیر ضروری است:
درد شدید یا مداوم
اگر کودک بعد از ورزش یا بازی درد شدیدی دارد که با استراحت یا یخ گذاری بهتر نمی‌شود، باید حتما پزشک را ببیند.
تورم یا کبودی شدید
تورم زیاد، کبودی گسترده یا تغییر شکل واضح در مفصل یا استخوان نشانه آسیب جدی است و نیاز به ارزیابی پزشکی دارد.
ناتوانی در حرکت دادن عضو آسیب‌دیده
اگر کودک قادر به حرکت دادن بازو، پا یا انگشت خود نیست یا هنگام حرکت درد شدیدی احساس می‌کند، باید سریعا به پزشک مراجعه شود.
صدا یا حس غیرطبیعی هنگام آسیب
صدای “ترک خوردن” استخوان یا حس لق شدن مفصل هنگام آسیب می‌تواند نشان‌دهنده شکستگی یا دررفتگی باشد.
علائم سر و مغز
پس از ضربه به سر، هرگونه گیجی، تهوع، سردرد شدید یا اختلال در تعادل باید فوراً با پزشک بررسی شود.
عدم بهبود با مراقبت‌های اولیه
اگر بعد از چند روز استراحت، یخ‌گذاری، بانداژ و کاهش فعالیت، درد یا تورم بهتر نشد، فیزیوتراپیست می‌تواند به بازتوانی و پیشگیری از آسیب‌های بعدی کمک کند.
راه‌های پیشگیری از آسیب‌های ورزشی در کودکان
راه‌های پیشگیری از آسیب‌های ورزشی در کودکان شامل مجموعه‌ای از اقدامات ساده اما موثر است که هم ایمنی کودک را افزایش می‌دهد و هم لذت ورزش را حفظ می‌کند:
گرم کردن و سرد کردن مناسب
قبل از شروع ورزش، گرم کردن عضلات با حرکات کششی سبک ضروری است و پس از ورزش، سرد کردن و کشش به کاهش درد و گرفتگی کمک می‌کند.
استفاده از تجهیزات ایمنی
کلاه، زانوبند، محافظ آرنج و مچ، کفش مناسب و سایر تجهیزات ایمنی مطابق با نوع ورزش، از ضربه و آسیب‌های جدی جلوگیری می‌کنند.
رعایت تکنیک صحیح حرکات
یادگیری و تمرین تکنیک‌های درست ورزش، به ویژه در حرکات پرشی، دویدن یا حمل توپ، از فشار غیرضروری به عضلات و مفاصل جلوگیری می‌کند.
کنترل شدت و مدت تمرین
اجتناب از تمرین بیش از حد یا فشار مداوم به یک ناحیه از بدن، به ویژه در ورزش‌های تکراری، از آسیب‌های ناشی از فشار مکرر جلوگیری می‌کند.
تقویت عضلات و انعطاف پذیری
تمرینات قدرتی و انعطاف‌پذیری متناسب با سن کودک، تعادل عضلانی را حفظ کرده و احتمال کشیدگی یا پیچ خوردگی مفصل را کاهش می‌دهد.
استراحت کافی و تغذیه مناسب
خواب کافی، تغذیه سالم و هیدراته ماندن بدن، نقش مهمی در پیشگیری از آسیب و بازیابی سریع عضلات دارد.
نظارت مربیان و والدین
وجود مربیان آموزش‌دیده و توجه والدین به علائم خستگی، درد یا ناراحتی کودک، به شناسایی زودهنگام آسیب و پیشگیری از تشدید آن کمک می‌کند.
سخن پایانی
آسیب ورزشی در کودکان ممکن است تجربه‌ای نگران‌کننده برای والدین باشد، اما با رعایت اصول ایمنی، آموزش تکنیک صحیح حرکات و توجه به نشانه‌های هشداردهنده، می‌توان از بسیاری از این آسیب‌ها پیشگیری کرد. مراقبت به موقع، استراحت مناسب و در صورت نیاز مراجعه به پزشک یا فیزیوتراپیست، کودک را سریع‌تر به فعالیت بازمی‌گرداند و تجربه‌ای ایمن و لذت‌بخش از ورزش برای او فراهم می‌کند. توجه به سلامت جسمانی کودکان، سرمایه گذاری روی آینده ورزشی و رشد سالم آن‌ها است.