شکستگی مچ پا در کودکان می‌تواند در یک لحظه اتفاق بیفتد و باعث نگرانی والدین و محدود شدن حرکت کودک شود. بازی‌های پرجنب‌وجوش، زمین‌خوردن‌های ناگهانی و آسیب‌های ورزشی از عوامل اصلی این نوع شکستگی‌ها هستند. اما چطور می‌توان فهمید که مچ پای کودک شکسته یا فقط آسیب دیده؟ چه اقداماتی لازم است تا روند درمان به بهترین شکل پیش برود؟ در این مقاله به این سوالات پاسخ می‌دهیم تا بتوانید با آرامش و اطلاعات کافی، بهترین مراقبت را از فرزندتان به عمل آورید.
علائم شکستگی مچ پا در کودکان
علائم شکستگی مچ پا در کودکان به صورت واضح و قابل تشخیص هستند، اما دانستن آن‌ها به والدین کمک می‌کند تا در صورت بروز آسیب سریع‌تر اقدام کنند. مهم‌ترین نشانه‌های شکستگی مچ پا در کودکان عبارت‌اند از:
- درد شدید و ناگهانی در ناحیه مچ پا که با حرکت دادن یا فشار دادن بیشتر می‌شود
- تورم و التهاب اطراف مچ پا که ممکن است در عرض چند ساعت پس از آسیب ظاهر شود
- کبودی یا تغییر رنگ پوست در محل آسیب دیده
- ناتوانی یا سختی در حرکت دادن مچ پا و تحمل وزن روی آن
- تغییر شکل ظاهری مچ پا، مانند بدشکلی یا انحراف غیرطبیعی
- احساس صدای ترک خوردن یا تق تق هنگام آسیب (در برخی موارد)
- بی‌قراری و گریه مداوم کودک به خصوص در کودکان کوچک‌تر که نمی‌توانند درد خود را دقیق توضیح دهند
اگر هر یک از این علائم را مشاهده کردید، توصیه می‌شود سریعا به پزشک مراجعه کنید تا تشخیص دقیق و درمان مناسب انجام شود.
دلایل و عوامل بروز شکستگی مچ پا در کودکان
شکستگی مچ پا در کودکان یکی از آسیب‌های رایج است که در اثر زمین‌خوردن‌ها و فعالیت‌های پرجنب و جوش اتفاق می‌افتد. شناخت دقیق دلایل و عوامل موثر در بروز این آسیب به والدین کمک می‌کند تا بتوانند بهتر از فرزندان خود محافظت کنند و خطر شکستگی را کاهش دهند.
زمین خوردن هنگام بازی و دویدن
کودکان به دلیل فعالیت زیاد و بازی‌های پر تحرک، زیاد زمین می‌خورند. هنگام افتادن، مچ پا ممکن است در حالت نامناسبی قرار بگیرد یا بچرخد که فشار زیادی به استخوان‌ها و رباط‌ها وارد می‌کند و منجر به شکستگی می‌شود.
آسیب‌های ورزشی
ورزش‌هایی مانند فوتبال، بسکتبال، دوچرخه سواری، اسکیت و ژیمناستیک، که تحرک بالایی دارند، احتمال آسیب به مچ پا را افزایش می‌دهند. برخورد ناگهانی، پیچ خوردگی شدید یا سقوط حین انجام این فعالیت‌ها می‌تواند باعث شکستگی شود.
سقوط از ارتفاع
سقوط کودک از ارتفاعاتی مانند پله، مبلمان، سرسره یا حتی دوچرخه، می‌تواند نیروی زیادی به مچ پا وارد کند که منجر به شکستگی می‌شود. این نوع آسیب‌ها شدیدتر بوده و نیازمند مراقبت بیشتری هستند.
تصادفات و ضربات مستقیم
برخورد کودک با اشیاء سنگین، دوچرخه یا وسایل نقلیه سبک در محیط بازی یا خیابان می‌تواند فشار ناگهانی و شدیدی به مچ پا وارد کند و باعث شکستگی شود.
ضعف استخوان‌ها به علت کمبود مواد معدنی
در کودکانی که به دلیل کمبود کلسیم، ویتامین D یا مشکلات تغذیه‌ای استخوان‌های ضعیف‌تری دارند، حتی ضربه‌های خفیف هم می‌تواند باعث شکستگی شود. این ضعف استخوانی نیاز به بررسی پزشکی و اصلاح تغذیه دارد.
بیماری‌های استخوانی و مادرزادی
برخی بیماری‌ها مثل استئوپروز کودکان، مشکلات رشد استخوان یا بیماری‌های ژنتیکی می‌توانند مقاومت استخوان‌ها را کاهش داده و احتمال شکستگی را بالا ببرند، حتی با آسیب‌های کوچک.
استفاده از کفش‌های نامناسب
کفش‌های غیر استاندارد که حمایت کافی از مچ پا ندارند، می‌توانند تعادل کودک را به هم بزنند و احتمال پیچ خوردگی و شکستگی مچ پا را افزایش دهند، به خصوص هنگام دویدن و بازی کردن.
با شناخت این عوامل، والدین می‌توانند اقدامات پیشگیرانه موثرتری برای حفظ سلامت مچ پا و کاهش خطر شکستگی در کودکان انجام دهند.
بیشتر بخوانید: علائم شکستگی مچ دست در کودکان چیست؟
روش‌های تشخیص شکستگی مچ پا در کودکان
برای تشخیص شکستگی مچ پا در کودکان، ابتدا پزشک با معاینه فیزیکی مچ پا، علائمی مانند تورم، کبودی، درد موضعی و ناتوانی در حرکت دادن را بررسی می‌کند. سپس با پرسش درباره نحوه آسیب‌دیدگی و شدت علائم، اطلاعات اولیه‌ای درباره وضعیت استخوان‌ها به دست می‌آورد. اصلی‌ترین روش تشخیص، تصویربرداری با رادیولوژی (X-Ray) است که امکان مشاهده دقیق ترک‌ها یا شکستگی‌های استخوان را فراهم می‌کند.
در موارد خاص که رادیوگرافی نتواند آسیب‌های ریز یا پیچیده را به خوبی نشان دهد، از سی‌تی‌اسکن یا MRI برای بررسی دقیق‌تر استفاده می‌شود. این روش‌ها به پزشک کمک می‌کنند تا نوع شکستگی، شدت آن و نیاز به جراحی یا گچ‌گیری را به درستی تعیین کند.
بهترین روش‌های درمان شکستگی مچ پا در کودکان
درمان شکستگی مچ پا در کودکان بسته به شدت و نوع آسیب، به یکی از چند روش رایج انجام می‌شود. هدف از درمان، جوش خوردن صحیح استخوان، بازگشت عملکرد طبیعی مچ پا و پیشگیری از عوارض احتمالی در رشد استخوانی کودک است. در ادامه بهترین روش‌های درمان را معرفی می‌کنیم:
گچ‌گیری یا آتل بندی
در اکثر موارد، اگر استخوان شکسته جابه‌جا نشده باشد یا پس از جااندازی در موقعیت درست قرار گیرد، پزشک از گچ یا آتل برای بی‌حرکت کردن مچ پا استفاده می‌کند. گچ برای ۴ تا ۶ هفته باقی می‌ماند تا استخوان‌ها زمان کافی برای ترمیم داشته باشند.
جااندازی بسته (بدون جراحی)
اگر قطعات استخوانی از جای خود خارج شده باشند، اما شکستگی ساده باشد، پزشک می‌تواند با جااندازی بسته (manipulation)، استخوان‌ها را به موقعیت درست برگرداند و سپس گچ‌گیری انجام دهد. این روش بدون برش جراحی انجام می‌شود و در بسیاری از موارد موثر است.
جراحی
در شکستگی‌های شدید، جابه‌جایی زیاد استخوان، آسیب به مفاصل یا در مواردی که جااندازی بسته موفق نباشد، ممکن است نیاز به جراحی باشد. در این حالت، با استفاده از پیچ، پین یا صفحات فلزی، استخوان‌ها تثبیت شده و سپس ناحیه گچ گرفته می‌شود تا بهبود کامل انجام گیرد.
داروهای کنترل درد و التهاب
برای کاهش درد و تورم در روزهای اول، پزشک ممکن است داروهای مسکن مانند استامینوفن یا ایبوپروفن تجویز کند. استفاده از کمپرس سرد نیز می‌تواند به کاهش التهاب کمک کند.
فیزیوتراپی پس از درمان
پس از برداشتن گچ یا آتل، انجام تمرین‌های فیزیوتراپی زیر نظر متخصص به بازگرداندن دامنه حرکتی مچ پا و تقویت عضلات کمک می‌کند. این مرحله برای جلوگیری از خشکی مفصل و برگشت کامل عملکرد پا ضروری است.
با انتخاب روش مناسب و رعایت مراقبت‌های بعد از درمان، اغلب کودکان بدون مشکل خاصی به فعالیت‌های طبیعی خود بازمی‌گردند.
شکستگی مچ پا در کودکان بعد از چه مدت بهبود پیدا می کند؟
مدت زمان بهبود شکستگی مچ پا در کودکان بین ۴ تا ۶ هفته است، اما این زمان بسته به نوع شکستگی، شدت آسیب، سن کودک و روش درمان ممکن است متفاوت باشد.
در شکستگی‌های ساده و بدون جابه‌جایی، اغلب کودک پس از حدود یک ماه می‌تواند به فعالیت‌های سبک بازگردد. اما در مواردی که شکستگی شدیدتر باشد یا نیاز به جراحی وجود داشته باشد، دوره درمان ممکن است تا ۸ هفته یا بیشتر طول بکشد.
پس از برداشتن گچ یا آتل، کودک نیاز به چند هفته فیزیوتراپی و تمرین‌های حرکتی دارد تا مچ پا به طور کامل به عملکرد طبیعی برگردد. در مجموع، بهبودی کامل ممکن است بین ۶ تا ۱۲ هفته طول بکشد.
نکته مهم: در کودکان، روند ترمیم استخوان سریع‌تر از بزرگسالان است، اما همچنان باید مراقبت‌های لازم به‌درستی انجام شود تا از عوارضی مانند ناهنجاری رشد یا خشکی مفاصل جلوگیری شود.
سخن پایانی
شکستگی مچ پا در کودکان با وجود آنکه می‌تواند نگران‌کننده باشد، در صورت تشخیص به‌موقع و درمان مناسب، به‌خوبی بهبود پیدا می‌کند و کودک می‌تواند بدون عارضه به فعالیت‌های عادی خود بازگردد. والدین با آگاهی از علائم، دلایل و روش‌های درمان، نقش مهمی در مدیریت این آسیب دارند. اگر کودک شما دچار درد، تورم یا ناتوانی در راه رفتن شد، تعلل نکنید و حتما به پزشک مراجعه کنید تا از بروز مشکلات جدی‌تر جلوگیری شود. مراقبت درست، کلید بهبودی سریع و کامل است.