دررفتگی مچ پا یکی از آسیب‌های شایع است که به دنبال پیچ خوردن یا ضربه به مچ پا ایجاد می‌شود. این آسیب می‌تواند باعث آسیب به رباط‌ها، تاندون‌ها و حتی استخوان‌ها شود و در صورت عدم درمان مناسب، منجر به مشکلات بلند مدت و محدودیت در حرکت خواهد شد. دررفتگی مچ پا با درد شدید، تورم و کبودی همراه است و نیاز به مراقبت فوری برای کاهش عوارض دارد. در این مقاله، به بررسی علل، علائم و روش‌های درمان دررفتگی مچ پا پرداخته‌ایم تا شما را در مواجهه با این آسیب کمک کنیم.
دررفتگی مچ پا چگونه اتفاق می‌افتد؟
دررفتگی مچ پا زمانی اتفاق می‌افتد که استخوان‌های مفصل مچ پا از موقعیت طبیعی خود خارج شوند. این وضعیت بر اثر یک چرخش ناگهانی، پیچ خوردگی شدید یا وارد آمدن ضربه مستقیم به مچ پا رخ می‌دهد. در بیشتر موارد، فعالیت‌های ورزشی، زمین خوردن یا فرود آمدن نامتعادل پس از پریدن از جمله دلایل اصلی دررفتگی هستند. همچنین ضعف عضلات یا رباط‌های اطراف مچ پا می‌تواند احتمال دررفتگی را افزایش دهد.
چرا دررفتگی مچ پا اتفاق می‌افتد؟
در رفتگی مچ پا ممکن است در اثر عوامل متعددی رخ دهد. حرکات ناگهانی، ضربه‌های مستقیم و هرگونه آسیبی که به ناحیه پا وارد شود، می‌تواند باعث کشیدگی یا پارگی رباط‌ها و در نهایت دررفتگی مفصل مچ شود. یکی از دلایل شایع این اتفاق، تصادف با وسایل نقلیه به خصوص موتورسیکلت‌هاست. همچنین ورزش‌هایی مانند بسکتبال و والیبال که شامل پریدن و فرود آمدن هستند، احتمال بروز این آسیب را افزایش می‌دهند. تشخیص علت دقیق دررفتگی بر اساس معاینه بالینی و بررسی سابقه بیمار توسط پزشک انجام می‌شود تا درمان مناسب آغاز گردد.
افرادی که بیشتر در معرض دررفتگی مچ پا هستند:
- کسانی که فعالیت‌های ورزشی شدید یا مکرر انجام می‌دهند
- افرادی با سابقه قبلی دررفتگی، پیچ خوردگی یا شکستگی مچ
- کسانی که نقص ساختاری یا ناهنجاری مادرزادی در مچ پا دارند
- بیماران مبتلا به اختلالات بافت همبند مانند سندرم اهلرز-دانلوس
- افراد سیگاری به دلیل کاهش استحکام رباط‌ها و اختلال در خونرسانی
- افراد دارای اضافه وزن که فشار زیادی به مفاصل وارد می‌کنند
بیشتر بخوانید: دررفتگی مچ دست چه علائمی دارد؟
علائم و نشانه‌های دررفتگی مچ پا
دررفتگی مچ پا با علائم و نشانه‌هایی همراه است که به‌سرعت پس از آسیب ظاهر می‌شوند. این علائم می‌توانند شدت‌های متفاوتی داشته باشند، اما شایع‌ترین آن‌ها شامل موارد زیر است:
- درد شدید و ناگهانی در مچ پا
- تورم قابل توجه در ناحیه آسیب دیده
- تغییر شکل ظاهری مچ پا
- ناتوانی در حرکت دادن پا یا ایستادن روی آن
- کبودی یا تغییر رنگ پوست اطراف مچ
- احساس بی‌حسی، گزگز یا مورمور شدن در پا
- شنیدن صدای “تق” یا “شکستن” در لحظه آسیب
دررفتگی مچ پا را چگونه تشخیص دهیم؟
تشخیص دررفتگی مچ پا با ترکیبی از بررسی بالینی و روش‌های تصویربرداری انجام می‌شود. ابتدا پزشک با گرفتن شرح حال دقیق از نحوه آسیب، علائم و سابقه قبلی آسیب‌های مشابه، معاینه فیزیکی را انجام می‌دهد. در این معاینه، پزشک به دنبال علائمی مثل تورم، تغییر شکل مفصل، حساسیت به لمس و محدودیت در حرکت می‌گردد. سپس برای تایید تشخیص و بررسی آسیب‌های احتمالی دیگر مانند شکستگی یا پارگی رباط‌ها، تصویربرداری‌هایی مانند رادیوگرافی (X-ray)، MRI یا سی تی اسکن درخواست می‌شود. این تصاویر کمک می‌کنند تا شدت آسیب مشخص و درمان مناسب انتخاب شود.
روش‌های درمان دررفتگی مچ پا
درمان دررفتگی مچ پا به شدت آسیب بستگی دارد، اما به طور کلی از روش‌های زیر استفاده می‌شود:
روش‌های درمان غیرجراحی
- جااندازی (ریداکشن): پزشک با دقت استخوان دررفته را به جای اصلی خود بازمی‌گرداند. این کار با بی‌حسی یا آرام‌بخش انجام می‌شود.
- استفاده از آتل یا گچ: پس از جااندازی، مچ پا برای چند هفته بی‌حرکت نگه داشته می‌شود تا رباط‌ها و بافت‌های نرم ترمیم شوند.
- یخ درمانی و بالا نگه داشتن پا: کمک به کاهش التهاب و تورم در روزهای ابتدایی آسیب.
- مصرف داروهای ضد التهاب و مسکن: مانند ایبوپروفن یا استامینوفن برای کاهش درد و التهاب.
- فیزیوتراپی: پس از کاهش درد و تورم، تمرینات توان بخشی برای بازگرداندن حرکت طبیعی مچ، تقویت عضلات و پیشگیری از آسیب مجدد انجام می‌شود.
روش‌های درمان جراحی
در مواردی که دررفتگی همراه با شکستگی شدید، پارگی کامل رباط یا ناپایداری مفصل باشد، ممکن است نیاز به جراحی باشد. در این حالت رباط‌ها ترمیم یا بازسازی می‌شوند و استخوان‌ها در جای مناسب فیکس می‌گردند.
روش‌های پیشگیری از دررفتگی مچ پا
پیشگیری همیشه بهتر از درمان است؛ به خصوص زمانی که صحبت از آسیب‌های دردناک و محدود کننده‌ای مثل در رفتگی مچ پا باشد. با رعایت چند نکته ساده اما مهم، می‌توانید سلامت مچ پای خود را حفظ کنید:
- تمرینات تقویتی مچ پا می‌تواند عضلات و رباط‌ها را تقویت کند.
- استفاده از کفش‌های استاندارد که ساپورت کافی به مچ پا می‌دهند، ضروری است.
- قبل از ورزش بدن را به خوبی گرم کنید تا آسیب به مچ پا کاهش یابد.
- از راه رفتن یا دویدن روی سطوح ناهموار خودداری کنید.
- در ورزش‌های پرریسک از مچ‌بند برای پایداری بیشتر استفاده کنید.
- با کنترل وزن، فشار اضافی روی مچ پا کاهش می‌یابد.
- ترک سیگار می‌تواند به بهبود جریان خون و تقویت رباط‌ها کمک کند.
عوارض عدم درمان دررفتگی مچ پا
عدم درمان دررفتگی مچ پا می‌تواند عوارض جدی به همراه داشته باشد که تأثیر زیادی بر سلامت فرد می‌گذارد. یکی از این عوارض، درد مزمن است که ممکن است در صورتی که دررفتگی درمان نشود، فرد را برای مدت طولانی دچار ناراحتی کند. همچنین، عدم درمان به موقع ممکن است باعث کاهش دامنه حرکت مفصل مچ پا شود و فرد نتواند فعالیت‌های روزمره‌اش را به راحتی انجام دهد. به علاوه، در صورت عدم درمان، احتمال آسیب به رباط‌ها و تاندون‌های اطراف مفصل نیز وجود دارد که می‌تواند مشکلات بیشتری برای فرد ایجاد کند.
عوارض دیگری که عدم درمان در رفتگی مچ پا به دنبال دارد، تورم و کبودی دائمی است که ممکن است با گذشت زمان همچنان باقی بماند. در موارد شدیدتر، عدم درمان می‌تواند منجر به بروز آرتروز در مفصل مچ شود که باعث درد و کاهش حرکت مفصل در آینده می‌گردد. همچنین، بی‌ثباتی مفصل مچ پا به دلیل عدم درمان مناسب می‌تواند فرد را در معرض آسیب‌های بیشتر قرار دهد و حتی ممکن است به شکستگی‌ها یا آسیب‌های جدی به ساختار استخوانی منتهی شود.
اهمیت درمان به موقع دررفتگی مچ پا
در رفتگی مچ پا، اگرچه یک آسیب شایع است، اما درمان به موقع آن می‌تواند از بروز مشکلات جدی‌تر جلوگیری کند و به بهبود سریع‌تر فرد کمک کند. رعایت مراقبت‌های لازم و مراجعه به پزشک برای تشخیص دقیق و درمان مناسب بسیار اهمیت دارد. با توجه به خطرات ناشی از عدم درمان، بهتر است هرگونه درد یا ناراحتی در مچ پا را جدی گرفته و هر چه زودتر برای درمان اقدام کنید تا از عوارض طولانی مدت جلوگیری کنید.